बुद्धि: सर्वार्थसाधिका
वयम् अभ्यासं कुर्मः
१. पाठस्य आधारेण अधोलिखितानां प्रश्नानाम् उत्तराणि एकपदेन लिखन्तु ।
(पाठ के आधार पर प्रश्नों के उत्तर एक शब्द में लिखें:)
(क) सरोवरस्य तीरे सुकोमलभूमौ बिलेषु के निवसन्ति ?
(सरोवर के किनारे, मुलायम ज़मीन के बिलों में कौन रहते हैं?)
उत्तरम्: शशका: (खरगोश)
(ख) केषां परिभ्रमणेन शशकाः क्षतविक्षताः मृताः च भवन्ति ?
(किसके घूमने से खरगोश घायल और मारे जाते हैं?)
उत्तरम्: गजानां (हाथी)
(ग) शशकराजः कस्य समीपं गच्छति?
(खरगोशों का राजा किसके पास जाता है?)
उत्तरम्: गजराजस्य (हाथी का राजा)
(घ) के स्वमतं प्रकाशयन्ति ?
(अपनी राय कौन व्यक्त करते हैं?)
उत्तरम्: शशका: (खरगोश)
(ङ) कः चन्द्रं नमति ?
(कौन चाँद को नमस्कार करता है?)
उत्तरम्: गजराजः (हाथी का राजा)
(च) के सुखेन तिष्ठन्ति ?
(कौन आराम से रहते हैं?)
उत्तरम्: शशका: (खरगोश)
२. पूर्णवाक्येन उत्तराणि लिखन्तु । (पूर्ण वाक्य में उत्तर दें:)
(क) चन्द्रः कदा प्रसन्नः भवति ? (चाँद कब खुश होता है?)
उत्तरम्:
यदा शशका: जीवन्ति तदा एव चन्द्रः प्रसन्नः भवति । (जब खरगोश जीवित रहते हैं, तब ही चाँद खुश होता है।)
(ख) सायङ्काले केषां सभा भवति ? (शाम को किसकी सभा होती है?)
उत्तरम्:
सायङ्काले शशकानां सभा भवति । (शाम को खरगोशों की सभा होती है।)
(ग) शशकाः किमर्थम् उपायं चिन्तयन्ति ? (खरगोश किस उद्देश्य से उपाय सोचते हैं?)
उत्तरम्:
शशकाः स्वरक्षार्थम् उपायं चिन्तयन्ति । (खरगोश अपनी सुरक्षा के लिए उपाय सोचते हैं।)
(घ) चन्द्रः केन नाम्ना प्रसिद्धः अस्ति ? (चाँद किस नाम से प्रसिद्ध है?)
उत्तरम्:
चन्द्रः ‘शशाङ्कः’ इति नाम्ना प्रसिद्धः अस्ति । (चाँद “शशाङ्क” नाम से प्रसिद्ध है।)
(ङ) “आम्, चन्द्रस्य दर्शनाय आवाम् अधुना एव सरोवरं प्रति चलाव:” इति कः कथयति ?
(“हाँ, चाँद को देखने के लिए हम अभी सरोवर की ओर चलें।” यह कौन कहता है?)
उत्तरम्:
“आम्, चन्द्रस्य दर्शनाय आवाम् अधुना एवं सरोवरं प्रति चलावः । ” इति शशकः कथयति ।
(“हाँ, चाँद को देखने के लिए हम अभी सरोवर की ओर चलें।” यह बात खरगोश कहता है।)
३. पाठस्य आधारेण पट्टिकातः क्रियापदानि चित्वा वाक्यानि पूरयन्तु ।
(पाठ के आधार पर पट्टिका से क्रियाएँ चुनकर वाक्य पूर्ण करें:)
(क) किं चन्द्रः सरोवरे ………….. । (चाँद सरोवर में क्या कर रहा है?)
उत्तरम्: तिष्ठति (तैर रहा है।)
(ख) सर्वे शशका: उपाय ……….. । (सभी खरगोश क्या उपाय सोचते हैं?)
उत्तरम्: चिन्तयन्ति (सोचते हैं।)
(ग) सायंकाले शशकानां सभा ……… । (शाम को खरगोशों की सभा क्या होती है?)
उत्तरम्: भवति (होती है।)
(घ) शशकाः सरोवरस्य तीरे ……… । (खरगोश सरोवर के किनारे क्या करते हैं?)
उत्तरम्: निवसन्ति (रहते हैं।)
(ङ) सः गजराजं ………. । (वह गजराज से क्या कहता है?)
उत्तरम्: कथयति (बात करता है।)
४. उदाहरणानुसारं निम्नलिखितानां पदानां वचनं पुरुषं च लिखन्तु ।
(उदाहरण अनुसार निम्नलिखित शब्दों के वचन और पुरुष लिखें:)
पदम् | पुरुषः | वचनम् |
यथा – चिन्तयति | प्रथमपुरुषः | बहुवचनम् |
तिष्ठन्ति | …………… | …………… |
जीवन्ति | …………… | …………… |
नमति | …………… | …………… |
कथयति | …………… | …………… |
गच्छति | …………… | …………… |
उत्तरम्:
पदम् | पुरुषः | वचनम् |
यथा – चिन्तयति | प्रथमपुरुषः | बहुवचनम् |
तिष्ठन्ति | प्रथमपुरुषः | बहुवचनम् |
जीवन्ति | प्रथमपुरुषः | बहुवचनम् |
नमति | प्रथमपुरुषः | एकवचनम् |
कथयति | प्रथमपुरुषः | एकवचनम् |
गच्छति | प्रथमपुरुषः | एकवचनम् |
५. उदाहरणानुसारं समुचितैः क्रियापदैः रिक्तस्थानान पूरयन्तु।
धातुः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
यथा- गम् | गच्छति | गच्छतः | गच्छन्ति |
कथ् | कथयति | …. | |
स्था | तिष्ठन्ति | ||
कृ | करोमि | कुर्वः | |
जीव् | जीवन्ति | ||
चल् | चलाव: |
उत्तरम्:
धातुः | एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
यथा- गम् | गच्छति | गच्छतः | गच्छन्ति |
कथ् | कथयति | कथयतः | कथयन्ति |
स्था | तिष्ठति | तिष्ठतः | तिष्ठन्ति |
कृ | करोमि | कुर्वः | कुर्मः |
जीव् | जीवति | जीवतः | जीवन्ति |
चल् | चलामि | चलाव: | चलामः |
६. चित्रस्य आधारेण पञ्च वाक्यानि लिखन्तु ।
उत्तरम्:
(क) एतत् चित्रम् उपवनस्य अस्ति। (यह चित्र उपवन का है।)
(ख) एष: वृक्ष: सेवफलस्य अस्ति । (यह पेड़ सेब का है।)
(ग) वृक्षस्य अधः सेवफलानि सन्ति । (पेड़ के नीचे सेब हैं।)
(घ) सेवफलानि खादित्वा बालकाः प्रसन्नाः भवन्ति । (सेब खाकर बच्चे प्रसन्न हो जाते हैं।)
(ङ) सेवफलस्य वर्णः रक्तः अस्ति । (सेब का रंग लाल होता है।)
७. अधोलिखितानां पर्यायपदानां मेलनं कृत्वा रिक्तस्थानानि पूरयन्तु ।
उत्तरम्:
(क) गजः हस्ती (हाथी)
(ख) पदम् चरण: (पैर/चरण)
(ग) चन्द्रः शशाङ्क: (चाँद)
(घ) सरोवर: जलाशय: (तालाब/झील)
(ङ) प्रजा जनता (जनता)
It’s good to learn and write ✍️😀😀😀😉😉
Best ………………….ans for K.V.S
Nice.
Niceeeeeeew 🥰🥰🥰🥰🥰🥰🥰🗯💯💯💯💯💯💯❤️💓
Very nice 👍