Summary For All Chapters – हिंदी Class 10
दो लघुकथाएँ
Summary in Hindi
दो लघुकथाएँ अध्याय में नरेंद्रकौर छाबड़ा द्वारा लिखित दो छोटी कहानियाँ प्रस्तुत की गई हैं, जो समाज की सच्चाइयों और नैतिक मूल्यों को उजागर करती हैं।
पहली कहानी “कंगाल” में एक पर्यटक का वर्णन है, जो भीषण गर्मी से बचने के लिए पहाड़ों पर जाता है। वहाँ का शांत वातावरण और प्राकृतिक सौंदर्य उसे सुकून देता है। एक दिन, जब वह झील किनारे टहल रहा होता है, तो एक भुट्टेवाला उससे भुट्टा खरीदने का आग्रह करता है। जब भुट्टेवाला पाँच रुपये में भुट्टा देने की बात करता है, तो पर्यटक मोलभाव करने लगता है और कीमत कम करने की कोशिश करता है। लेकिन तभी उसे अहसास होता है कि वह बड़े होटलों और मॉल में बिना मोलभाव किए हजारों रुपये खर्च करता है, लेकिन गरीबों से पैसे कम कराने की आदत रखता है। यह सोचते ही वह तुरंत बिना मोलभाव किए भुट्टा खरीद लेता है और आत्मसंतोष महसूस करता है। कहानी का मुख्य संदेश यह है कि असली कंगाल वे लोग हैं जो गरीबों की मेहनत की कीमत नहीं समझते और उनसे मोलभाव करते हैं, जबकि बड़े दुकानों पर बिना सवाल किए पैसे खर्च कर देते हैं।
दूसरी कहानी “सही उत्तर” भ्रष्टाचार के खिलाफ एक युवक की ईमानदारी को दर्शाती है। एक शिक्षित युवक कई जगह नौकरी के लिए आवेदन करता है, लेकिन रिश्वत और सिफारिश के कारण उसे असफलता ही मिलती है। वह समाज में फैले भ्रष्टाचार से निराश हो चुका था। एक दिन, उसे फिर से एक साक्षात्कार के लिए बुलाया जाता है। वहाँ अधिकारियों ने उससे भ्रष्टाचार पर उसकी राय पूछी। युवक ने पूरी ईमानदारी से जवाब दिया कि भ्रष्टाचार देश के लिए एक घुन की तरह है, जो समाज को खोखला कर रहा है। जब अधिकारियों ने उससे रिश्वत के बारे में पूछा, तो उसने इसे भ्रष्टाचार की बहन बताया, जिससे गलत काम पूरे कराए जाते हैं। युवक को विश्वास था कि उसे फिर से अस्वीकार कर दिया जाएगा, लेकिन अधिकारियों ने उसकी ईमानदारी से प्रभावित होकर उसे नौकरी के लिए चुन लिया। यह कहानी यह संदेश देती है कि सत्य परेशान हो सकता है, लेकिन पराजित नहीं हो सकता।
इन दोनों कहानियों से हमें यह सीख मिलती है कि हमें गरीबों की मेहनत की कद्र करनी चाहिए और भ्रष्टाचार के खिलाफ ईमानदारी से खड़े रहना चाहिए। सत्य, नैतिकता और इंसानियत अंततः जीतते हैं।
Summary in Marathi
“दो लघुकथाएँ” या प्रकरणात नरेंद्रकौर छाबड़ा यांच्या दोन लघुकथा समाविष्ट आहेत, ज्या समाजातील वास्तव आणि नैतिक मूल्ये दर्शवतात।
पहिली कथा “कंगाल” एका प्रवाशाची कथा सांगते, जो तीव्र उन्हापासून सुटका मिळवण्यासाठी डोंगराळ भागात जातो. तिथला निसर्गसौंदर्य आणि शांत वातावरण त्याला आनंद देतं. एका संध्याकाळी तो तळ्याकाठी फिरत असताना एक भाजलेल्या मक्याचा विक्रेता त्याला भुट्टा घ्यायला सांगतो. मका पाच रुपयांना मिळणार असल्याचं कळल्यावर तो प्रवासी किंमत कमी करण्याचा प्रयत्न करतो. पण अचानक त्याला जाणवतं की तो मोठ्या दुकानात किंवा हॉटेलमध्ये कोणताही विचार न करता हजारो रुपये खर्च करतो, मात्र एका गरीब विक्रेत्याशी मात्र तो घासाघीस करतो. त्याच वेळी तो स्वतःला खरी गरीबी कशाला म्हणतात हे समजून घेतो आणि कोणतीही घासाघीस न करता भुट्टा विकत घेतो. ह्या कथेतून आपल्याला शिकायला मिळतं की गरीब लोकांच्या श्रमाची किंमत जाणली पाहिजे आणि त्यांच्या कष्टाचा आदर केला पाहिजे.
दुसरी कथा “सही उत्तर” भ्रष्टाचाराविरोधात संघर्ष करणाऱ्या एका प्रामाणिक तरुणाची गोष्ट सांगते. हा तरुण अनेक ठिकाणी नोकरीसाठी अर्ज करतो, पण प्रत्येक ठिकाणी त्याच्याकडून लाच मागितली जाते. तो आपल्या प्रामाणिकतेमुळे नोकरी मिळवू शकत नाही आणि निराश होतो. एक दिवस, त्याला पुन्हा एका मुलाखतीसाठी बोलावलं जातं. तिथे अधिकार्यांनी त्याला भ्रष्टाचाराविषयी विचारलं. त्याने स्पष्टपणे सांगितलं की भ्रष्टाचार हा समाजासाठी धोकादायक आहे आणि तो देशाला घुंडासारखा आतून पोखरत आहे. लाच घेणाऱ्यांविषयी विचारलं असता, त्याने सांगितले की लाच ही भ्रष्टाचाराची बहिण आहे, जिला कोणत्याही परिस्थितीत स्वीकारू नये. त्याला वाटलं की यावेळीही त्याला नोकरी मिळणार नाही, पण अधिकाऱ्यांनी त्याच्या प्रामाणिकतेचं कौतुक केलं आणि त्याला नोकरीसाठी निवडले. ही कथा आपल्याला सांगते की सत्य कधीही पराजित होत नाही, जरी काही काळ त्याला संघर्ष करावा लागला तरी शेवटी विजय सत्याचाच होतो.
या दोन्ही कथांमधून आपल्याला शिकायला मिळतं की गरीबांच्या कष्टाची किंमत जाणली पाहिजे आणि भ्रष्टाचाराविरुद्ध नेहमीच सत्य आणि प्रामाणिकतेने उभं राहायला हवं. शेवटी सत्य आणि ईमानदारीचं यशस्वी होतात।
Leave a Reply