हवामान
प्रश्न १: प्रदेश योग्य ठिकाणी लिहा
बिहार, टोकॅटींन्स, पर्नाब्युको, अलाग्वास, पूर्व महाराष्ट्र, राजस्थानचा पश्‍चिम भाग, गुजरात, रिओ ग्राँडे दो नॉर्ते, पराईबा, पश्‍चिम घाट, पूर्व हिमालय, पश्‍चिम आंध्रप्रदेश,
रोराईमा, अमेझोनास, पश्‍चिम बंगाल, रिओ ग्रांडे दो सुल, सांता कॅटरिना, गोवा
| प्रदेश | भारत | ब्राझील |
|---|---|---|
| जास्त पावसाचे | पश्‍चिम घाट, पूर्व हिमालय, पश्‍चिम बंगाल, गोवा | अमेझोनास, रिओ ग्रांडे दो सुल, सांता कॅटरिना |
| मध्यम पावसाचे | पूर्व महाराष्ट्र, पश्‍चिम आंध्रप्रदेश, बिहार | पर्नाब्युको, अलाग्वास, टोकॅटींन्स, पराईबा |
| कमी पावसाचे | राजस्थानचा पश्‍चिम भाग, गुजरात | रिओ ग्राँडे दो नॉर्ते, रोराईमा |
प्रश्न २: चूक की बरोबर
(अ) ब्राझील देश विषुववृत्तावर आहे याचा फार मोठा परिणाम ब्राझीलच्या हवामानावर होतो.
✔️ बरोबर
(आ) ब्राझील व भारत या दोन्ही देशांत एका वेळी समान ऋतू असतात.
❌ चूक → भारत उत्तरेकडील गोलार्धात तर ब्राझील दक्षिणेकडील गोलार्धात आहे. त्यामुळे दोन्ही देशांत ऋतू भिन्न असतात.
(इ) भारतामध्ये वारंवार उष्णकटिबंधीय वादळे होतात.
✔️ बरोबर
(ई) ब्राझील देशात नैऋत्य मोसमी वाऱ्यांमुळे मोठ्या प्रमाणात पाऊस पडतो.
❌ चूक → ब्राझीलमध्ये प्रामुख्याने व्यापारी वाऱ्यांमुळे पाऊस पडतो.
प्रश्न ३: भौगोलिक कारणे
(अ) ब्राझील देशातील उच्चभूमीच्या ईशान्य भागात पाऊस अतिशय कमी पडतो.
➡️ समुद्रावरून येणाऱ्या आर्द्र वाऱ्यांना ब्राझीलच्या उच्चभूमीतील कडे अडथळा निर्माण करतात, त्यामुळे पर्जन्यछायेचा प्रदेश तयार होतो.
(आ) ब्राझीलमध्ये नियमित हिमवर्षाव होत नाही.
➡️ ब्राझीलचा जास्त भाग उष्ण कटिबंधात येतो आणि सरासरी तापमान २५°–२८° से. असते. त्यामुळे हिमवर्षाव होत नाही.
(इ) भारतात अभिसरण प्रकारचा पाऊस कमी प्रमाणात पडतो.
➡️ भारतात बहुतांश पाऊस मोसमी वाऱ्यांमुळे पडतो. अभिसरण प्रकारचा पाऊस मुख्यतः विषुववृत्तीय प्रदेशात होतो.
(ई) ब्राझीलमध्ये उष्णकटिबंधीय वादळे कमी प्रमाणात होतात.
➡️ व्यापारी वारे स्थिर असल्यामुळे ब्राझीलमध्ये वादळे कमी प्रमाणात होतात.
(उ) मॅनॉस शहराच्या तापमान कक्षेत वर्षभरात खूप मोठा बदल होत नाही.
➡️ मॅनॉस शहर विषुववृत्ताजवळ असल्याने वर्षभर तापमानात जास्त फरक पडत नाही.
(ऊ) ईशान्य मान्सून वाऱ्यांमुळेही भारतात पाऊस पडतो.
➡️ ईशान्य मान्सून मुख्यतः तामिळनाडू आणि अंदमान-निकोबार बेटांमध्ये पाऊस आणतो.
प्रश्न ४: प्रश्नांची उत्तरे
(अ) दक्षिणेकडून उत्तरेकडे भारतीय हवामानात होणारे बदल
➡️ दक्षिण भारत उष्णकटिबंधात असल्याने तेथे तापमान स्थिर राहते. उत्तरेकडे गेल्यावर हवामानातील विविधता वाढते आणि हिवाळ्यात तापमान लक्षणीयरीत्या कमी होते.
(आ) भारताच्या हवामानातील हिंदी महासागर व हिमालयाचे महत्त्व
➡️ हिंदी महासागर भारतात मोठ्या प्रमाणात आर्द्रता आणि पाऊस आणतो. हिमालय थंड वारे अडवून भारतातील हवामान सौम्य ठेवतो.
(इ) ब्राझीलच्या हवामानावर परिणाम करणारे घटक
➡️ अक्षवृत्तीय स्थान, व्यापार वारे, समुद्र प्रवाह, भूमीचा प्रकार आणि उच्चभूभाग.
(ई) भारत आणि ब्राझील या देशांमधील हवामानाची तुलना
| घटक | भारत | ब्राझील |
|---|---|---|
| ऋतू | ४ ऋतू | २ मुख्य ऋतू (उष्ण व समशीतोष्ण) |
| तापमान | उत्तर भारतात जास्त बदल, दक्षिण भारतात स्थिर | विषुववृत्ताजवळ फारसा बदल नाही |
| पाऊस | नैऋत्य मोसमी वाऱ्यांवर अवलंबून | व्यापारी वारे आणि स्थानिक प्रभावांवर अवलंबून |
| हिमवर्षाव | हिमालयीन प्रदेशात होतो | क्वचितच (फक्त दक्षिण भागात) |
प्रश्न ५: ब्राझीलिया आणि भोपाळचे तापमान आलेख
ब्राझीलिया:
- सरासरी वार्षिक तापमान: २२°C ते २८°C
- हिवाळ्यात थोडे कमी तापमान (२०°C च्या आसपास)
भोपाळ:
- सरासरी वार्षिक तापमान: १५°C ते ३५°C
- उन्हाळ्यात तापमान ४०°C पर्यंत जाते, हिवाळ्यात १०°C च्या आसपास असते.
Leave a Reply