भूगोल Important Questions Class 10 Chapter 2 Bhugol Maharashtra Board Marathi Medium

स्थान -विस्तार

लहान प्रश्न

1. भारत कोणत्या खंडात स्थित आहे?

उत्तर: भारत आशिया खंडाच्या दक्षिण भागात स्थित आहे.

2. भारताचा अक्षांशीय विस्तार किती आहे?

उत्तर: भारताचा अक्षांशीय विस्तार ८° ४’ उ. ते ३७° ६’ उ. अक्षवृत्तांपर्यंत आहे.

3. भारताचा रेखांशीय विस्तार किती आहे?

उत्तर: भारताचा रेखांशीय विस्तार ६८° ७’ पू. ते ९७° २५’ पू. रेखावृत्तांपर्यंत आहे.

4. भारताच्या उत्तरेला कोणते देश आहेत?

उत्तर: भारताच्या उत्तरेला चीन, नेपाळ आणि भूतान हे देश आहेत.

5. ब्राझील कोणत्या खंडात स्थित आहे?

उत्तर: ब्राझील हा दक्षिण अमेरिका खंडात स्थित आहे.

6. ब्राझीलचा अक्षांशीय विस्तार किती आहे?

उत्तर: ब्राझीलचा अक्षांशीय विस्तार ५° १५’ उ. ते ३३° ४५’ द. अक्षवृत्तांपर्यंत आहे.

7. ब्राझीलचा रेखांशीय विस्तार किती आहे?

उत्तर: ब्राझीलचा रेखांशीय विस्तार ३४° ४७’ प. ते ७३° ४८’ प. रेखावृत्तांपर्यंत आहे.

8. ब्राझीलच्या उत्तरेला कोणते देश आहेत?

उत्तर: ब्राझीलच्या उत्तरेला व्हेनेझुएला, गायाना, सुरीनाम आणि फ्रेंच गयाना हे देश आहेत.

9. भारताच्या दक्षिणेला कोणता महासागर आहे?

उत्तर: भारताच्या दक्षिणेला हिंदी महासागर आहे.

10. ब्राझीलच्या पूर्वेला कोणता महासागर आहे?

उत्तर: ब्राझीलच्या पूर्वेला अटलांटिक महासागर आहे.

11. भारताच्या पश्चिमेला कोणते जलस्रोत आहेत?

उत्तर: भारताच्या पश्चिमेला अरबी समुद्र आहे.

12. ब्राझीलच्या दक्षिणेला कोणता देश आहे?

उत्तर: ब्राझीलच्या दक्षिणेला उरुग्वे हा देश आहे.

13. भारत किती राज्ये व केंद्रशासित प्रदेशांमध्ये विभागलेला आहे?

उत्तर: भारत २८ राज्ये आणि ८ केंद्रशासित प्रदेशांमध्ये विभागलेला आहे.

14. ब्राझील किती प्रशासकीय विभागांमध्ये विभागलेला आहे?

उत्तर: ब्राझील २६ राज्ये आणि १ संघराज्य जिल्ह्यात विभागलेला आहे.

15. भारतातील सर्वात दक्षिणेकडील ठिकाण कोणते आहे?

उत्तर: भारतातील सर्वात दक्षिणेकडील ठिकाण इंदिरा पॉईंट (अंदमान आणि निकोबार बेटे) आहे.

लांब प्रश्न

१) भारत आणि ब्राझील यांचे भौगोलिक स्थान खंडाच्या संदर्भात कसे वेगळे आहे?

उत्तर: भारत आशिया खंडाच्या दक्षिण भागात असून, तो उत्तर व पूर्व गोलार्धात स्थित आहे. ब्राझील दक्षिण अमेरिका खंडाच्या उत्तर भागात असून, तो मुख्यतः दक्षिण व पश्चिम गोलार्धात आहे. त्यामुळे या दोन्ही देशांचे भौगोलिक स्थान एकमेकांपेक्षा पूर्णतः वेगळे आहे.

२) भारत आणि ब्राझीलच्या विस्तारात कोणते महत्त्वाचे भौगोलिक फरक आहेत?

उत्तर: भारताचा अक्षांशीय विस्तार ८° ४’ उ. ते ३७° ६’ उ. अक्षवृत्तांपर्यंत असून, मकरवृत्त भारताच्या मध्यातून जाते. ब्राझीलचा विस्तार ५° १५’ उ. ते ३३° ४५’ द. अक्षवृत्तांपर्यंत असून, विषुववृत्त ब्राझीलच्या उत्तरेकडून जाते. यामुळे भारत मुख्यतः उष्ण आणि समशीतोष्ण कटिबंधात आहे, तर ब्राझील उष्णकटिबंधात आहे.

३) भारत आणि ब्राझीलच्या स्वातंत्र्याच्या इतिहासात काय फरक आहे?

उत्तर: भारत १९४७ मध्ये ब्रिटिश राजवटीतून स्वतंत्र झाला आणि संसदीय लोकशाही व्यवस्था स्वीकारली. ब्राझील १८२२ मध्ये पोर्तुगीज राजवटीतून स्वतंत्र झाला आणि अध्यक्षीय लोकशाही व्यवस्था स्वीकारली. दोन्ही देश स्वातंत्र्यानंतर वेगवेगळ्या सामाजिक व आर्थिक समस्यांशी लढा देत विकसित झाले आहेत.

४) भारत आणि ब्राझीलच्या हवामानाच्या दृष्टिकोनातून कोणते प्रमुख फरक आहेत?

उत्तर: भारताच्या हवामानात विविधता असून उष्णकटिबंधीय, समशीतोष्ण, वाळवंटी आणि मॉन्सून पावसाळा असे प्रकार आढळतात. ब्राझीलचे हवामान उष्णकटिबंधीय असून, येथे पर्जन्यमान अधिक असल्यामुळे आर्द्रता जास्त असते. भारतात हिवाळा, उन्हाळा आणि पावसाळा असे ऋतू आहेत, तर ब्राझीलमध्ये वर्षभर सरासरी उष्ण तापमान असते.

५) भारत आणि ब्राझीलच्या लोकसंख्येमध्ये कोणते महत्त्वाचे फरक आहेत?

उत्तर: भारताची लोकसंख्या जगातील दुसऱ्या क्रमांकावर असून, लोकसंख्येची घनता जास्त आहे. ब्राझीलमध्ये तुलनेने कमी लोकसंख्या असून, लोकसंख्येची घनता कमी आहे. भारतात लोकसंख्या वाढीचा दर जास्त असून, ब्राझीलमध्ये तो तुलनेने कमी आहे, त्यामुळे भारतातील लोकसंख्येचा दाब अधिक आहे.

६) भारत आणि ब्राझीलच्या अर्थव्यवस्थेमध्ये काय फरक आहे?

उत्तर: भारत हा कृषिप्रधान आणि औद्योगिक क्षेत्रात प्रगत अर्थव्यवस्था असलेला देश आहे. ब्राझील मुख्यतः कृषी आणि खनिज संपत्तीवर अवलंबून असलेली अर्थव्यवस्था आहे. भारत माहिती तंत्रज्ञान आणि सेवा क्षेत्रात वेगाने प्रगती करत आहे, तर ब्राझील कृषी आणि नैसर्गिक संसाधनांच्या निर्यातीवर भर देतो.