राज्यशास्त्र Question Answers Class 9 Chapter 6 Rajyashastra Maharashtra Board Marathi Medium

आंतरराष्ट्रीय समस्या

स्वाध्याय

१. दिलेल्या पर्यायांपैकी योग्य पर्याय निवडून विधान पूर्ण लिहा.
(१) पुढीलपैकी कोणती समस्या आंतरराष्ट्रीय स्वरूपाची आहे?
उत्तर: (क) निर्वासितांचे प्रश्न

(२) पुढीलपैकी कोणत्या हक्काचा समावेश मानव हक्कांमध्ये होत नाही?
उत्तर: (ब) माहितीचा अधिकार

(३) पुढीलपैकी कोणता दिन आंतरराष्ट्रीय स्तरावर साजरा केला जातो?
उत्तर: (क) वसुंधरा दिन

२. पुढील विधाने चूक का बरोबर हे कारण स्पष्ट करा.
(१) पर्यावरणीय ऱ्हासावर उपाययोजना शोधण्यासाठी सर्व राष्ट्रांनी सहकार्य करणे गरजेचे आहे.
उत्तर: बरोबर. कारण पर्यावरणीय समस्या जागतिक असतात. हवामान बदल, प्रदूषण, वनेतोड यांसारख्या समस्यांचे परिणाम एका देशापुरते मर्यादित राहत नाहीत. त्यामुळे सर्व देशांनी एकत्रितपणे उपाय शोधण्याची गरज आहे.

(२) निर्वासितांना आश्रय देण्यास राष्ट्रे तयार होतात.
उत्तर: चूक. कारण निर्वासितांचे प्रमाण वाढल्यास त्या राष्ट्रावर आर्थिक आणि सामाजिक ताण येतो. त्यामुळे अनेक राष्ट्रे निर्वासितांना स्वीकारण्यास तयार नसतात.

३. पुढील संकल्पना स्पष्ट करा.
(१) मानव हक्क: माणसाला जन्मतः मिळणारे मूलभूत अधिकार म्हणजे मानव हक्क. यात जीविताचा हक्क, समानता, शिक्षण, रोजगार, स्वातंत्र्य आणि सुरक्षा यांचा समावेश होतो.

(२) पर्यावरणीय ऱ्हास: नैसर्गिक साधनसंपत्तीचा अतिरेकाने व अनियंत्रित वापर झाल्याने पर्यावरणाचे नुकसान होणे म्हणजे पर्यावरणीय ऱ्हास. यात प्रदूषण, जंगलतोड, तापमानवाढ, पाण्याची टंचाई यांचा समावेश होतो.

(३) दहशतवाद: राजकीय, धार्मिक किंवा अन्य कारणांसाठी सामान्य नागरिकांमध्ये भीती निर्माण करण्यासाठी हिंसाचार घडवणे म्हणजे दहशतवाद.

४. दिलेल्या सूचनेप्रमाणे कृती करा.
पुढील संकल्पनाचित्र पूर्ण करा.
उत्तर: कारणे (Causes):

• १. जंगलतोड (Deforestation)
• २. औद्योगिक प्रदूषण (Industrial Pollution)
• ३. प्लास्टिक व कचऱ्याची वाढ (Increase in Plastic and Waste)
• ४. जीवाश्म इंधनांचा वापर (Use of Fossil Fuels)

दुष्परिणाम (Adverse Effects):

• १. हवामान बदल (Climate Change)
• २. जैवविविधतेचा ऱ्हास (Loss of Biodiversity)
• ३. आरोग्यावर होणारे दुष्परिणाम (Health Issues)
• ४. मृदा क्षय (Soil Erosion)

उपाययोजना (Solutions):

• १. वृक्षारोपण (Afforestation)
• २. पुनर्वापर आणि पुनर्चक्रण (Reuse and Recycling)
• ३. नवीकरणीय ऊर्जेचा वापर (Use of Renewable Energy)
• ४. पर्यावरणपूरक जीवनशैली अवलंबणे (Adopting Eco-Friendly Lifestyle)

५. पुढील प्रश्नांची थोडक्यात उत्तरे लिहा.
(१) मानव हक्क प्रतिष्ठापित करण्यातील भारताची भूमिका स्पष्ट करा.
उत्तर: भारतीय संविधानाने नागरिकांना मूलभूत हक्क दिले आहेत. भारताने १९९३ मध्ये मानवी हक्क संरक्षण कायदा केला व राष्ट्रीय मानवी हक्क आयोग स्थापन केला. तसेच, भारत आंतरराष्ट्रीय पातळीवर मानव हक्कांच्या संरक्षणासाठी विविध करारांना मान्यता देतो.

(२) दहशतवादामुळे काय परिणाम होतात हे सांगून दहशतवादाला आळा घालण्यासाठी उपाय सुचवा.
उत्तर:
दहशतवादामुळे –
१. लोकांचा जीव धोक्यात येतो.
२. आर्थिक हानी होते.
३. देशाच्या स्थैर्यावर परिणाम होतो.
४. समाजात भीतीचे वातावरण निर्माण होते.

दहशतवाद रोखण्यासाठी उपाय –
१. कठोर कायदे बनवणे.
२. आंतरराष्ट्रीय सहकार्य वाढवणे.
३. गुप्तचर यंत्रणा मजबूत करणे.
४. तरुणांना योग्य शिक्षण आणि रोजगाराच्या संधी उपलब्ध करून देणे.