राज्यशास्त्र Notes Class 9 Chapter 6 Rajyashastra Maharashtra Board Marathi Medium

आंतरराष्ट्रीय समस्या

1. आंतरराष्ट्रीय समस्या म्हणजे काय?

• काही समस्या एका देशापुरत्या मर्यादित राहत नाहीत, त्या संपूर्ण जगावर परिणाम करतात.
• अशा समस्यांना आंतरराष्ट्रीय समस्या म्हणतात.
• या समस्या सोडवण्यासाठी सर्व राष्ट्रांनी एकत्र प्रयत्न करणे गरजेचे असते.

2. महत्त्वाच्या आंतरराष्ट्रीय समस्या
1. मानवी हक्क (Human Rights)

• मानवी हक्क म्हणजे जन्मतः मिळणारे माणसाचे नैसर्गिक हक्क.
• संयुक्त राष्ट्र संघाने (UN) 1948 मध्ये मानवी हक्क जाहीरनामा तयार केला.

प्रमुख हक्क:

• जीवनाचा हक्क
• अन्न, वस्त्र, निवारा, शिक्षण आणि आरोग्य
• स्वातंत्र्य, समता, न्याय

भारतामधील मानवी हक्क:

• भारतीय संविधानात मानवी हक्कांना मूलभूत हक्क म्हणून स्थान.
• 1993 मध्ये मानवी हक्क संरक्षण कायदा लागू केला गेला.
• राष्ट्रीय आणि राज्य मानवी हक्क आयोग स्थापन करण्यात आले.

2. पर्यावरण समस्या (Environmental Issues)

पर्यावरण रक्षण हा मानवी हक्काचा भाग मानला जातो.
1972 स्टॉकहोम परिषद आणि 2015 पॅरिस करार यामध्ये पर्यावरण संरक्षणाविषयी चर्चा झाली.
प्रदूषणामुळे निर्माण होणाऱ्या समस्या:

• ओझोन थर विरळ होणे
• तापमान वाढ (Global Warming)
• पाण्याची टंचाई
• जंगलतोड आणि जैवविविधतेचा नाश

पर्यावरण समस्या सोडवण्यासाठी उपाय:

• झाडे लावा, झाडे जगवा
• प्लास्टिक आणि प्रदूषण टाळा
• नवीकरणीय ऊर्जा (Renewable Energy) वापरा

3. दहशतवाद (Terrorism)
दहशतवाद म्हणजे लोकांमध्ये भीती पसरवण्यासाठी हिंसा आणि आक्रमण करणे.
दहशतवादाचा परिणाम:

• राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय सुरक्षा धोक्यात येते.
• नागरिकांचे नुकसान होते.
• देशाच्या अर्थव्यवस्थेवर परिणाम होतो.

दहशतवाद रोखण्यासाठी उपाय:

• आंतरराष्ट्रीय सहकार्य वाढवणे.
• कडक कायदे लागू करणे.
• युवकांना शिक्षण व रोजगाराच्या संधी देणे.

4. निर्वासितांचा प्रश्न (Refugee Crisis)
निर्वासित म्हणजे आपली मातृभूमी सोडून इतर देशात गेलेले लोक.
कारणे:

• युद्ध
• धार्मिक, जातीय संघर्ष
• दहशतवादी हल्ले

प्रभाव:

• निर्वासितांना रोजगार, निवारा मिळणे कठीण जाते.
• नवीन देशांवर आर्थिक ताण वाढतो.

निर्वासित समस्येवर उपाय:

• आंतरराष्ट्रीय संघटनांनी मदत करणे.
• युद्ध आणि संघर्ष टाळण्यासाठी उपाययोजना करणे.

महत्त्वाचे आंतरराष्ट्रीय करार व परिषदा