राज्यशास्त्र Important Questions Class 9 Chapter 3 Rajyashastra Maharashtra Board Marathi Medium

भारताची सुरक्षा व्यवस्था

लहान प्रश्न

1. राष्ट्रीय सुरक्षा म्हणजे काय?
उत्तर: देशाच्या सार्वभौमत्वाचे आणि अस्तित्वाचे रक्षण करण्याच्या उपाययोजना म्हणजे राष्ट्रीय सुरक्षा.

2. भारताच्या संरक्षण यंत्रणेत कोणती तिन्ही प्रमुख दले आहेत?
उत्तर: भूदल, नौदल आणि वायुदल.

3. सीमा सुरक्षा दल कोणती कामे करते?
उत्तर: घुसखोरी रोखणे, गस्त घालणे आणि सीमावर्ती भागातील नागरिकांना सुरक्षिततेची भावना निर्माण करणे.

4. भारताच्या तटरक्षक दलाचे मुख्य कार्य काय आहे?
उत्तर: सागरी सीमांचे रक्षण करणे आणि समुद्री चोरी रोखणे.

5. एन.सी.सी. म्हणजे काय?
उत्तर: राष्ट्रीय छात्रसेना, जी विद्यार्थ्यांमध्ये शिस्त आणि लष्करी शिक्षणाची आवड निर्माण करते.

6. गृहरक्षक दल कोणत्या परिस्थितीत मदत करते?
उत्तर: दंगे, पूर, भूकंप अशा आपत्तीमध्ये मदत करण्याचे काम करते.

7. संरक्षण मंत्रालय कोणत्या क्षेत्रावर नियंत्रण ठेवते?
उत्तर: भूदल, नौदल आणि वायुदल.

8. जलद कृती दलाचे कार्य काय आहे?
उत्तर: दंगली, बाँबस्फोट आणि राष्ट्रीय आपत्तीमध्ये वेगाने मदत करणे.

9. राष्ट्रपतींची भूमिका संरक्षण व्यवस्थेत काय असते?
उत्तर: ते सर्व संरक्षण दलांचे सरसेनापती असतात आणि युद्ध किंवा शांततेबाबत निर्णय घेतात.

10. भारताच्या अंतर्गत सुरक्षेला कोणते मोठे आव्हान आहे?
उत्तर: दहशतवाद आणि नक्षलवादी चळवळी.

लांब प्रश्न

1. राष्ट्रीय सुरक्षेला धोका निर्माण करणारे घटक कोणते आहेत?
उत्तर: परकीय आक्रमणे, अंतर्गत अस्थिरता, दहशतवाद, सीमावाद, आणि नक्षलवाद हे राष्ट्रीय सुरक्षेला धोका निर्माण करणारे प्रमुख घटक आहेत.

2. भारत-पाकिस्तान संबंधांमध्ये कोणते मुद्दे वादग्रस्त आहेत?
उत्तर: काश्मीरचा प्रश्न, घुसखोरी, सीमावाद, आणि पाणीवाटपाचे तंटे हे भारत-पाकिस्तान संबंधांमधील मुख्य वादग्रस्त मुद्दे आहेत.

3. भारत-चीन युद्ध (१९६२) का झाले आणि त्याचे परिणाम काय होते?
उत्तर: भारत-चीन युद्ध सीमावादामुळे झाले. यात भारताला मोठे नुकसान झाले, आणि चीनने काही भाग काबीज केला. आजही भारत-चीन संबंध तणावपूर्ण आहेत.

4. राष्ट्रीय सुरक्षा आणि मानवी सुरक्षा यामध्ये काय फरक आहे?
उत्तर: राष्ट्रीय सुरक्षा देशाच्या सीमांचे संरक्षण करते, तर मानवी सुरक्षा नागरिकांच्या शिक्षण, आरोग्य आणि सुरक्षिततेची काळजी घेते.

5. निमलष्करी दलांचे कार्य काय असते?
उत्तर: सीमांचे रक्षण करणे, नैसर्गिक आपत्तीवेळी मदत करणे, आणि दहशतवादी हल्ल्यांमध्ये मदत करणे हे निमलष्करी दलांचे प्रमुख कार्य आहे.

6 .भारताच्या संरक्षण दलांचे प्रमुख कोण असतात?
उत्तर: भूदलाचा प्रमुख “जनरल”, नौदलाचा प्रमुख “अॅडमिरल”, आणि वायुदलाचा प्रमुख “एअर चीफ मार्शल” असतो.

7. भारताच्या सुरक्षा यंत्रणेतील संशोधन संस्थांचे कार्य काय असते?
उत्तर: आधुनिक शस्त्रास्त्रनिर्मिती, तंत्रज्ञानाचा विकास, आणि लष्करी आधुनिकीकरणासाठी संशोधन करणे.

8. सीमा सुरक्षा दल आणि तटरक्षक दल यामध्ये काय फरक आहे?
उत्तर: सीमा सुरक्षा दल जमिनीच्या सीमांचे संरक्षण करते, तर तटरक्षक दल सागरी सीमांचे रक्षण करते आणि समुद्री चोरी रोखते.

9. भारताने राष्ट्रीय सुरक्षा मजबूत करण्यासाठी कोणते उपाय केले आहेत?
उत्तर: संरक्षण दलांचे आधुनिकीकरण, सामरिक करार, गुप्तचर यंत्रणा बळकट करणे, आणि आंतरराष्ट्रीय सहकार्य वाढवणे.

10. दहशतवाद मानवी सुरक्षेला कसा धोका निर्माण करतो?
उत्तर: दहशतवाद लोकांमध्ये भीती पसरवतो, निष्पाप नागरिकांचे प्राण घेतो, आणि देशाच्या सामाजिक आणि आर्थिक स्थैर्यास धोका निर्माण करतो.