परिचय:
इरावती कर्वे यांनी आपल्या लेखनातून संस्कृती, समाजशास्त्र आणि मानव्यशास्त्राचे सखोल विश्लेषण केले आहे. प्रस्तुत लेख ‘भोवरा’ या पुस्तकातून घेतलेला आहे. यात इंग्लंडमधील हिवाळ्याचे अनुभव, तेथील निसर्गातील बदल, वातावरणाची वैशिष्ट्ये आणि त्याचा जनजीवनावर होणारा परिणाम प्रभावीपणे व्यक्त केला आहे.
इंग्लंडमधील सततचा पाऊस आणि लेखकाचा दृष्टिकोन:
सप्टेंबर-ऑक्टोबर नंतर इंग्लंडमध्ये जवळजवळ रोज पाऊस पडतो. स्थानिक लोक या पावसाचा कंटाळा करतात, मात्र लेखिकेला हा अनुभव आनंददायक वाटतो. तिला वाटते की जिथे वर्षभर हिरवळ कायम राहते, तिथला पाऊस किती सुंदर असावा! इंग्लंडच्या पावसात चिखल होत नाही, गारवा सुखद असतो आणि लांब चालले तरी थकवा येत नाही.
भारतातील आणि इंग्लंडमधील धुक्याची तुलना:
भारतामध्ये धुके अल्पकालीन असते. सकाळी दऱ्यांमध्ये पसरलेले धुके काही वेळातच नाहीसे होते, आणि सूर्यकिरण त्यावर इंद्रधनुष्य उमटवतात. रात्री आकाश स्वच्छ होऊन तारे चमकतात. मात्र, लंडनचे धुके सातत्याने आकाश झाकोळून टाकते आणि आठवडाभरसुद्धा निरभ्र आकाश पाहायला मिळत नाही. लंडनमधील कारखान्यांचे धूर वातावरणात मिसळून धुक्याला अधिक गडद करतात. त्यामुळे घरातील आणि बाहेरील सर्व वस्तूंवर धुरकटपणा जाणवतो.
धुक्याचा दैनंदिन जीवनावर परिणाम:
धुक्यामुळे रस्ते अंधुक होतात, त्यामुळे वाहनांचे आणि बोटींचे अपघात होतात. शालेय मुले रस्ता चुकतात आणि संपूर्ण शहर एक प्रकारच्या धूसर मळकट छायेत गुरफटून जाते. लंडनमध्ये हिवाळ्यात बरेच दिवस संधिप्रकाशासारखी परिस्थिती असते. प्रकाश आणि सावली यातील स्पष्ट विरोधाभास तेथे जाणवत नाही. भारतात उन्हामुळे पडणाऱ्या सावल्यांची स्पष्टता असते, मात्र इंग्लंडमध्ये मंद प्रकाशामुळे सावल्या अस्तित्वहीन होतात.
हिवाळ्यातील सूर्यप्रकाशाचा वेगळेपणा:
एके दिवशी लेखिका एका बागेत पोहोचते आणि लक्षात घेते की प्रकाश वरून खाली येत नसून, खालील पांढऱ्या बर्फावरून परावर्तित होतो आहे. त्यामुळे प्रकाश एकसंध आणि मंद वाटतो. इंग्लंडच्या सृष्टीतील रंग भारताच्या तुलनेत फिके आणि सौम्य असतात. भारतीय उन्हात जसे गडद आणि ठळक रंग जाणवतात तसे इंग्लंडमध्ये दिसत नाहीत.
Leave a Reply