“वनवासी” ही कविता तुकाराम धांडे यांनी लिहिली असून, यात आदिवासी समाजाच्या निसर्गाशी असलेल्या अतूट नात्याचे सुंदर वर्णन केले आहे. आदिवासी लोक जंगलात, डोंगरांमध्ये आणि निसर्गाच्या सान्निध्यात राहतात. त्यांचे जीवन साधे, पण आनंदी आहे. त्यांना शहरी सुखसोयींची गरज नसते, कारण निसर्गच त्यांचा खरा आधार आहे.
१. आदिवासी समाजाचे निसर्गाशी नाते
आदिवासी समाजाचा निसर्गाशी जन्मत:च एक अतूट संबंध आहे. ते निसर्गाची पूजा करतात, झाडांशी, डोंगरांशी आणि नद्यांशी नाते जोडतात. त्यांच्यासाठी निसर्ग ही आईसारखी असते, जी त्यांना अन्न, वस्त्र आणि निवारा देते.
ते डोंगर, वारे, नद्या आणि झाडांसोबत खेळतात, त्यांच्या संगतीत आनंद घेतात. कवी म्हणतात,“खेळू टेकडी भवती, पळू वाऱ्याच्या संगती,”यातून त्यांचे निसर्गातील मुक्त आणि आनंदी जीवन दिसून येते.
२. त्यांचे साधे आणि आत्मनिर्भर जीवन
आदिवासी समाज मोठ्या शहरांप्रमाणे भव्य इमारती, गाड्या, महागडी घरे यावर अवलंबून नाही.
- त्यांचे आकाश हेच छप्पर आहे, आणि पृथ्वी हा त्यांचा बिछाना आहे.
- ते टेकड्यांवर खेळतात, खडकांवर बसून जेवतात आणि वाऱ्याशी संवाद साधतात.
- “हात लाऊन गंगना, येऊ चांदण्या घेऊन,” या ओळींमधून त्यांचे निसर्गाशी असलेले प्रेम आणि एकरूपता दिसते.
३. त्यांचा स्वाभिमान आणि निर्भयता
आदिवासी समाज स्वाभिमानी आणि निर्भय आहे. ते कधीही कुणाच्या दडपशाहीला बळी पडत नाहीत.
- “डोई आभाळ पेलीत, चालू सिंहाच्या चालीत,” या ओळींमधून त्यांची निर्भयता आणि आत्मविश्वास दिसतो.
- त्यांची भाषा सरळसोट आणि स्पष्ट असते. ते आपल्या जंगलावर, आपल्या संस्कृतीवर अभिमान बाळगतात.
- ते कोणावरही अवलंबून न राहता स्वतःच्या मेहनतीवर जगतात.
४. निसर्गावर असलेला दृढ विश्वास
- ते सूर्याने रुसले तरी चालेल, पण चंद्राने हसावे असे मानतात.
- “बसू सूर्याचं रुसून, पाहू चंद्रांक हसून,”यामध्ये त्यांचे निरागस आणि निसर्गावर अवलंबून असलेले जीवन स्पष्ट होते.
५. कवितेतील प्रतीके आणि त्यांचा अर्थ
📌 “पांघरू आभाळ” – आकाश त्यांच्या जीवनाचा अविभाज्य भाग आहे, ते मुक्त आहेत.
📌 “वांद्रे नळीजे” – जंगलातील चपळ आणि स्वच्छंद राहणारे लोक.
📌 “आभाळ पेलीत” – मोठ्या संकटांनाही सामोरे जाणारे आणि निसर्गाच्या कुशीत राहणारे.
📌 “सिंहाच्या चालीत” – निर्भयपणा आणि स्वाभिमानाने जगणारी जीवनशैली.
६. कवितेतील मुख्य संदेश
- साधेपणा आणि आनंद यांचे महत्त्व:– शहरी लोक मोठ्या सुखसोयींमध्येही असंतुष्ट असतात, पण आदिवासींना त्यांच्या साध्या जीवनातही आनंद मिळतो.
- स्वाभिमान आणि निर्भयता:– ते आपल्या मेहनतीवर जगतात आणि कोणाच्याही दडपशाहीला बळी पडत नाहीत.
- निसर्गरक्षण:– आपणही निसर्गाचा आदर करावा आणि पर्यावरण वाचवण्यासाठी प्रयत्न करावे.
- निसर्ग हा जीवनाचा खरा आधार आहे:– माणूस निसर्गाशिवाय जगू शकत नाही, म्हणूनच त्याचे संरक्षण करणे गरजेचे आहे.
Leave a Reply