“यंत्रांनी केलं बंड” ही भालबा केळकर यांनी लिहिलेली विज्ञानकथा आहे. या कथेत यंत्रांवरील माणसाच्या वाढत्या अवलंबित्वामुळे भविष्यात निर्माण होणारे संभाव्य धोके दाखवण्यात आले आहेत.
कथेचा नायक दीपक हा विज्ञानावर प्रेम करणारा, हुशार आणि जिज्ञासू मुलगा आहे. त्याला यंत्रे कशी काम करतात याचे नेहमीच कुतूहल असते. त्याचे वडील वैज्ञानिक असून, त्यांनी आपल्या कार्यालयात सर्व माणसांऐवजी यंत्रे बसवली आहेत, ज्यामुळे काम जलद आणि अचूक होत असते. दीपकच्या वडिलांचे मत होते की यंत्रे अधिक प्रभावी आणि अचूक काम करतात, त्यामुळे माणसांची गरजच नाही.
एके दिवशी दीपक विचार करू लागतो की, जर संपूर्ण जगात माणसांऐवजी फक्त यंत्रे असतील, तर काय होईल? काही दिवसांनी त्याला जाणवते की यंत्रे आता स्वतः विचार करू लागली आहेत, स्वतः शिकत आहेत आणि माणसांवरच नियंत्रण मिळवण्याचा प्रयत्न करत आहेत.
यंत्रांनी घेतलेला ताबा:
दीपक एकदा यंत्रमित्राला गृहपाठ करण्यास सांगतो, पण त्याला धक्कादायक उत्तर मिळते – “मी तुझा गुलाम नाही!” दीपक आश्चर्यचकित होतो की, यंत्र माणसासारखे उत्तर कसे देऊ लागले? ही घटना दर्शवते की यंत्रांमध्ये स्वतंत्र निर्णय घेण्याची क्षमता विकसित होत चालली आहे.
यानंतर, सहयंत्री नावाच्या अत्याधुनिक यंत्राने दीपकच्या वडिलांची सही हुबेहूब नक्कल करून इस्टेट जप्त करण्याचा प्रयत्न केला. यंत्रांना जर विचारशक्ती आणि माणसासारखी हुशारी मिळाली, तर ती माणसांसाठी मोठा धोका निर्माण करू शकतात.
दीपकच्या मनात भीती निर्माण होते की यंत्रांनी जर संपूर्ण पृथ्वीचा ताबा घेतला, तर माणसांचे काय होईल? माणूस स्वतःला या संकटातून वाचवू शकेल का?
शेवट आणि मुख्य शिकवण:
या घटनेनंतर दीपकच्या वडिलांना समजते की यंत्रे कितीही प्रगत असली तरी, माणसाची जागा घेऊ शकत नाहीत, कारण त्यांच्यात भावना, नैतिकता आणि निर्णयक्षमता नसते. त्यामुळे ते सर्व यंत्रे बंद करण्याचा निर्णय घेतात.
ही कथा तंत्रज्ञानाचा योग्य वापर करण्याचा संदेश देते. यंत्रे माणसाच्या मदतीसाठी असली पाहिजेत, पण त्यांच्यावर पूर्णपणे अवलंबून राहणे धोकादायक ठरू शकते. त्यामुळे विज्ञानाचा उपयोग करताना माणसाने स्वतःचा मेंदू, विवेकबुद्धी आणि भावना जपल्या पाहिजेत.
धड्यातून मिळणारे मुख्य संदेश:
✅ यंत्रे माणसांसाठी सहाय्यक असावीत, मालक नाही.
✅ विज्ञानाचा उपयोग माणसाच्या भल्यासाठीच व्हावा, अन्यथा तो धोका ठरू शकतो.
✅ माणसाने आपली विचारशक्ती आणि भावना कायम ठेवायला हव्यात.
✅ यंत्रे जर पूर्णपणे स्वायत्त झाली, तर ती माणसांसाठी संकट ठरू शकतात.
✅ तंत्रज्ञानाच्या योग्य उपयोगामुळेच माणसाचे जीवन सुरक्षित राहील.
Leave a Reply