प्रश्न १: खालील फरक लिहा.
| हास्यचित्र | व्यंगचित्र |
|---|---|
| हास्यचित्र केवळ करमणुकीसाठी असते. | व्यंगचित्र सामाजिक विसंगती दाखवते. |
| पाहिल्यावर लगेच हसू येते. | पाहिल्यावर हसू येते, पण त्याचवेळी विचार करायला लावते. |
| मुलांवर आणि हलक्याफुलक्या विषयांवर असते. | राजकीय, सामाजिक आणि गंभीर विषयांवर भाष्य करते. |
| फक्त हसवण्याचा हेतू असतो. | समाजातील त्रुटी आणि विसंगती दाखवण्याचा हेतू असतो. |
प्रश्न २: वैशिष्ट्ये लिहा.
व्यंगचित्रे
- व्यंगचित्र केवळ मनोरंजन करत नाही, तर सामाजिक परिस्थितीवर भाष्य करते.
- त्यामध्ये साध्या रेषांमधून गहन अर्थ व्यक्त केला जातो.
- ती पाहणाऱ्या व्यक्तीला विचार करायला लावतात.
- व्यंगचित्रकाराचे निरीक्षणकौशल्य आणि कल्पकता त्यामध्ये महत्त्वाची असते.
- समाजातील विसंगती, भ्रष्टाचार आणि अन्यायावर मार्मिक टिप्पणी असते.
प्रश्न ३: ‘व्यंगचित्र हे व्यक्तीचे गुण-दोष मांडण्याचे प्रभावी अस्त्र आहे,’ हा विचार उदाहरणांसह स्पष्ट करा.
- व्यंगचित्रे एखाद्या व्यक्तीच्या स्वभावातील दोष किंवा समाजातील चुकीच्या गोष्टी अधोरेखित करतात.
- उदाहरणार्थ, आर. के. लक्ष्मण यांच्या ‘कॉमन मॅन’ व्यंगचित्रातून सामान्य माणसाच्या अडचणी आणि व्यवस्थेतील त्रुटी स्पष्ट केल्या जातात.
- डेव्हिड लॉडन यांच्या व्यंगचित्रांमध्ये मुलांच्या निरागसतेवर भाष्य केले जाते.
प्रश्न ४: प्रस्तुत पाठातील व्यंगचित्रांपैकी तुम्हाला आवडलेल्या कोणत्याही एका व्यंगचित्राचे निरीक्षण स्वतःच्या शब्दांत लिहा.
- मला डेव्हिड लॉडन यांचे भोकाड पसरणाऱ्या मुलाचे व्यंगचित्र आवडले.
- सुरुवातीला वाटते की मूल उगीच रडत आहे, पण जेव्हा बारकाईने पाहतो, तेव्हा त्याच्या कपड्याला सेफ्टी पिन टोचलेली दिसते.
- हे व्यंगचित्र आपल्या दैनंदिन जीवनातील लहान गोष्टींवर मार्मिक भाष्य करते.
प्रश्न ५: ‘व्यंगचित्र रेखाटणे’ ही कला आत्मसात करण्यासाठी कोणत्या गुणांची आवश्यकता असते, यासंबंधी तुमचे विचार लिहा.
- सूक्ष्म निरीक्षण कौशल्य: प्रत्येक हालचाल आणि हावभाव अचूक टिपण्याची क्षमता असावी.
- कल्पकता: सामान्य गोष्टींमध्ये विनोद शोधण्याची कला आवश्यक असते.
- व्यक्त होण्याची शैली: चित्रांमधून मोठा संदेश द्यायचा असल्याने शैली महत्त्वाची असते.
- सामाजिक जाणीव: व्यंगचित्रे समाजात बदल घडवण्यासाठी प्रभावी असतात, त्यामुळे समकालीन घटनांची जाण हवी.
- विनोदबुद्धी: हलक्या फुलक्या पद्धतीने गंभीर विषय मांडण्याची ताकद असावी.
प्रश्न ६: ‘लहान मुलांची हास्यचित्रे काढणे अवघड आहे,’ याबाबत तुमचे मत स्पष्ट करा.
- लहान मुलांची हास्यचित्रे काढताना त्यांच्या चेहऱ्यावरील निरागस हावभाव अचूक टिपावे लागतात.
- त्यांच्या हालचाली, हातवारे आणि चेहरेपट्टी अचूक नसल्यास चित्रातील मूल वयाने मोठे किंवा प्रौढ वाटू शकते.
- शि. द. फडणीस आणि नॉर्मन थेटवेल यांनी लहान मुलांच्या सहज भावनांचे प्रभावी चित्रण केले आहे.
- मुलांच्या हास्यचित्रांमध्ये त्यांचा खट्याळपणा आणि निरागसता दिसली पाहिजे, म्हणून ती काढणे कठीण असते.
Leave a Reply