स्वाध्याय
प्र. १. कवितेत आलेल्या आशयानुसार झोपडीतील आणि महालातील सुखांचा फरक सांगा.
| झोपडीतील सुखे | महालातील सुखे |
|---|---|
| झोपडीत शांती आणि समाधान असते. | महालात संपत्ती असूनही अस्वस्थता असते. |
| कोणावरही अवलंबून नसलेले सुख असते. | संपत्ती टिकवण्यासाठी सतत काळजी घ्यावी लागते. |
| कोणावरही बोजा नसतो आणि मुक्त जीवन जगता येते. | दरवाजांना कुलुपे असतात, चोरीची भीती असते. |
| पाहुणे येतात आणि प्रेमाने जातात. | महालात गेल्यावर दारातच थांबवले जाते. |
प्र. २. आकृती पूर्ण करा
झोपडीत येणाऱ्यांसाठी कविने व्यक्त केलेल्या भावना लिहा.
1️⃣ सर्वांसाठी झोपडीचे दरवाजे उघडे असतात.
2️⃣ येणाऱ्यांना प्रेमाने आणि आनंदाने स्वागत केले जाते.
3️⃣ कोणावरही भार टाकला जात नाही.
4️⃣ झोपडीत शांती आणि समाधान नांदते.
प्र. ३. ‘झोपडीत निसर्गाचे सान्निध्य आहे’, हे पटवून देणारी उदाहरणेलिहा
➡️ झोपडीत चोरीची भीती नसते, म्हणून दरवाजे कुलुपाशिवाय असतात.
➡️ झोपडीत राहणारे निरागस आणि प्रेमळ असतात, त्यामुळे कोणीही आल्यावर त्यांचे प्रेमाने स्वागत होते.
➡️ झोपडीत राहणारे कोणावरही भार टाकत नाहीत आणि आलेल्या पाहुण्यांना आनंद देतात.
प्र. ४. ‘तिजोरी’ हे उत्तर येईल असा प्रश्न तयार करा.
➡️ संपत्ती सुरक्षित ठेवण्यासाठी वापरण्यात येणाऱ्या बंद पेटीला काय म्हणतात?
प्र. ५. काव्यसौंदर्य :
(अ) ‘पाहुनी सौख्य माते, देवेन्द्र तोहि लाजे शांती सदा विराजे, या झोपडीत माझ्या’ या काव्यपंक्तीतील विचारसौंदर्य स्पष्ट करा.
➡️ कवितेत झोपडीत मिळणाऱ्या खऱ्या समाधानाचे वर्णन केले आहे. देवेंद्र म्हणजे स्वर्गातील राजा इंद्र देखील या झोपडीतील शांती पाहून लाजतो, कारण महालात ऐश्वर्य असले तरी शांती नसते.
(आ) ‘दारास नाही दोऱ्या, या झोपडीत माझ्या’ या काव्यपंक्तीतील आशयसौंदर्य स्पष्ट करा.
➡️ झोपडीत चोरीची भीती नसल्यामुळे दाराला कसलाही बंदोबस्त नसतो, कोणतेही कुलूप नसते. झोपडीतील लोक साधे, प्रेमळ आणि निरागस असतात, त्यामुळे त्यांना संरक्षणाची गरज भासत नाही.
झोपडी व महाल यांच्यातील संवाद लिहा.
झोपडी: माझ्या छपराखाली प्रेमाने राहणारे लोक असतात.
महाल: माझ्याकडे संपत्ती आहे, पण मला नेहमी सुरक्षिततेची काळजी घ्यावी लागते.
झोपडी: माझ्या लोकांना चोरांची भीती नसते, त्यामुळे माझे दार सताड उघडे असते.
महाल: माझ्या दारावर पहारेकरी असले तरी मी अस्वस्थ असतो.
झोपडी: माझ्या माणसांना सुखाची खरी ओळख आहे, म्हणून येथे नेहमी आनंद असतो.
महाल: माझ्याकडे वैभव आहे, पण खऱ्या समाधानाचा अभाव आहे.
उजलणी – तक्ता पूर्ण करा.
| अलंकार प्रकार | उदाहरण |
|---|---|
| उपमा | आईचे प्रेम सागरासारखे असते. |
| उत्तेज्ञा | आईचे प्रेम म्हणजे जणू सागरच. |
| रूपक | वात्सल्यसिंधू आई. |
म्हणी आणि त्यांचे अर्थ:
| म्हण | अर्थ |
|---|---|
| करावे तसे भरावे. | माणसाला त्याच्या कर्माचे फळ मिळते. |
| गाढवाला गूळाची चव काय? | अज्ञानी माणसाला चांगल्या गोष्टीचे महत्त्व कळत नाही. |
| दिव्याखाली अंधार. | समोर असलेली गोष्ट कधी कधी लक्षात येत नाही. |
| थेंबे थेंबे तळे साचे. | थोड्या थोड्या प्रयत्नांनी मोठे यश मिळते. |
| नाकापेक्षा मोती जड. | क्षुल्लक गोष्टींसाठी मोठे नुकसान करणे. |
Leave a Reply