कुमारभारती Question Answers Chapter 5 एक होती समई Class 9 Kumarbharati Maharashtra Board Marathi Medium

स्वाध्याय

1. चौकट पूर्ण करा.

(अ) कोंबडाच्या टेकडीवरील समई म्हणून ओळख – अनुताई वाघ

(आ) रोपट्याचा वटवृक्ष झालेली संस्था – ग्राम बाल शिक्षण केंद्र

(इ) आयुष्याचा पाया भक्कम करणारे – प्राथमिक शिक्षण

(ई) भाकरीच्या शोधात आयुष्य घालवणारे – आदिवासी समाज

2. खालील घटनांचे परिणाम लिहा.

3. कार्यक्षेत्र लिहा.

🔹 शिक्षणक्षेत्राव्यतिरिक्त असलेली अनुताईंची कार्यक्षेत्रे:

✔️ बालकल्याण

✔️ मूक-बधिरांसाठी शिक्षण

✔️ महिला विकास कार्यक्रम

✔️ अंधश्रद्धा निर्मूलन

✔️ स्वच्छता व आरोग्य सुधारणा

✔️ कुटुंबकल्याण

4. का ते लिहा.

(अ) शिक्षणक्षेत्रातील कार्यकर्त्यांना कोंबडाच्या टेकडीचं सातत्याने आकर्षण राहिलं.

➡️ कारण अनुताई वाघ यांनी आदिवासी भागात शिक्षणाचा दिवा लावला आणि अनेक प्रयोग करून शिक्षणाचा विकास घडवला.

(आ) अनुताईंच्या कामाला प्राथमिक अवस्थेत विरोध झाला.

➡️ कारण आदिवासी समाजात शिक्षणाबद्दल अनास्था होती, तसेच रूढी, अंधश्रद्धा आणि परिस्थितीमुळे बदल स्वीकारायला ते तयार नव्हते.

5. खालील शब्दसमूहांतील कल्पना स्पष्ट करा.

भावुकतेचा खेळ – निस्वार्थी प्रेम आणि त्यागातून निर्माण होणारी भावना, जी हळव्या मनाला प्रभावित करते.

ज्ञानयज्ञ – शिक्षण आणि ज्ञानाचा प्रसार करण्यासाठी केलेली अथक मेहनत आणि समर्पण.

ज्ञानगंगा – शिक्षणाचे पवित्र प्रवाहासारखे निरंतर प्रवाहित राहणे.

पाऊलखुणा – अनुताईंनी समाजसेवेच्या माध्यमातून ठेवलेले अमूल्य योगदान आणि आदर्श.

6. खालील शब्दसमूहांसाठी एक शब्द लिहा.

7. खाली दिलेल्या शब्दांचा उपसर्ग बदलून विरुद्धार्थी शब्द लिहा.

7. स्वमत.

(१) अनुताई वाघ यांना दिलेल्या समईच्या उपमेची सार्थकता तुमच्या शब्दांत लिहा.

➡️ अनुताई वाघ यांनी आयुष्यभर शिक्षणाचा दिवा तेवत ठेवला, त्यामुळे त्या “समई” सारख्या सतत प्रकाश देणाऱ्या होत्या. त्यांनी आपल्या ज्ञानाच्या प्रकाशात अनेक आदिवासी मुलांचे आयुष्य उजळून टाकले.

(२) ‘समई हे सातत्याचे, संयमी वृत्तीचे आणि सामर्थ्याचे प्रतीक आहे’ या विधानाबाबत तुमचे मत स्पष्ट करा.

➡️ समई अंधार दूर करून प्रकाश देते, तसेच अनुताई वाघ यांनी शिक्षणाच्या माध्यमातून समाजातील अज्ञान दूर केले. त्या सातत्याने कार्यरत राहिल्या, त्यामुळे त्यांचे जीवन खरोखर समईसारखे प्रेरणादायी आहे.

भाषाभ्यास

१) दृष्टांत अलंकार:

(अ) संत तुकाराम कोणत्या दोन गोष्टींशी तुलना करतात? – चंदन आणि सज्जन माणूस

(आ) चंदनाचा विशेष गुण – चंदनाचा सुवास सर्वांना मिळतो आणि ते कोणालाही अपाय करत नाही.

(इ) संतांचा विशेष गुण – सज्जन माणूस कोणालाही त्रास देत नाही, सर्वांशी चांगले वागतो आणि समतेचा संदेश देतो.