स्वाध्याय
प्र. १: वैशिष्ट्ये लिहा.
(अ) महाराष्ट्राची सांस्कृतिक वैशिष्ट्ये:
➡ महाराष्ट्रात संतपरंपरा, शाहिरी परंपरा आणि इतिहासातील अनेक महान योद्धे आहेत.
➡ येथे विविध सण, उत्सव आणि परंपरा मोठ्या उत्साहाने साजरे केले जातात.
➡ लोकसंस्कृतीत अभंग, भारुड, तमाशा आणि लोकनाट्यांचा समावेश आहे.
➡ महाराष्ट्राला साहित्य, कला, संगीत आणि क्रीडा क्षेत्रातील योगदानाची मोठी परंपरा आहे.
(आ) कवितेत आलेली महाराष्ट्र भूमीतील व्यक्तिवैशिष्ट्ये:
➡ महाराष्ट्रातील माणसे मेहनती, कष्टाळू आणि शौर्यवान आहेत.
➡ येथे संत, शाहीर, शेतकरी, आणि समाजासाठी कार्य करणारे महापुरुष झाले आहेत.
➡ इतिहासातील छत्रपती शिवाजी महाराज, संत तुकाराम, संत ज्ञानेश्वर यांचे योगदान मोठे आहे.
प्र. २: असत्य विधान ओळखा.
❌ असत्य विधान:➡ “धुंधूर शिवरायांना स्मरावे.”
✅ सत्य विधान:➡ असत्यासत्व शिंग फुंकावे.➡ स्वातंत्र्याची आण घ्यावी.➡ जन्मभूमीचे उपकार फेडावे.
प्र. ३: कवितेतून व्यक्त झालेली ‘महाराष्ट्राबद्दलची कृतज्ञता’ हा विचार स्पष्ट करा.
➡ कवीने महाराष्ट्राची महती वर्णन करताना त्याच्या भूमीबद्दल कृतज्ञता व्यक्त केली आहे.
➡ महाराष्ट्राने अनेक शूर योद्धे, संत, विचारवंत आणि शाहीर घडवले आहेत.
➡ महाराष्ट्रातील मेहनती शेतकरी, सैनिक आणि कष्टकरी लोक यांनी हा प्रदेश समृद्ध केला आहे.
➡ म्हणूनच कवी म्हणतात की आपल्या जन्मभूमीबद्दल आपण कृतज्ञ राहिले पाहिजे आणि तिच्यासाठी योगदान दिले पाहिजे.
प्र. ४: महाराष्ट्राची बलस्थाने तुमच्या शब्दांत सांगा.
➡ शौर्य: महाराष्ट्राला छत्रपती शिवाजी महाराज, बाजीराव पेशवे, लोकमान्य टिळक यासारखे पराक्रमी योद्धे लाभले.
➡ संतपरंपरा: संत तुकाराम, संत ज्ञानेश्वर, संत नामदेव यांनी समाजाला योग्य दिशा दिली.
➡ संस्कृती: लोककला, अभंग, भारुड, तमाशा, नाटक यासारख्या कलांचे योगदान मोठे आहे.
➡ शेती व मेहनत: महाराष्ट्रातील शेतकरी मेहनती असून तो आपली माती आणि संस्कृती जपत पुढे जातो.
➡ औद्योगिक प्रगती: मुंबईसारखे महानगर आणि पुण्यासारखी औद्योगिक नगरे महाराष्ट्राच्या प्रगतीचे प्रतीक आहेत.
प्र. ५: काव्यसौंदर्य.
(अ) ‘धर ध्वजा करी ऐक्याची । मनीषा जी महाराष्ट्राची’ या काव्यपंक्तीतील विचारसौंदर्य लिहा.
➡ या ओळीत एकतेचे प्रतीक असलेल्या ध्वजाचा उल्लेख केला आहे.
➡ कवीला असे सांगायचे आहे की, महाराष्ट्रातील प्रत्येक नागरिकाने एकजूट राहून राज्याच्या प्रगतीसाठी कार्य केले पाहिजे.
➡ महाराष्ट्र हा संत, शूर योद्धे आणि मेहनती लोकांचा प्रदेश आहे, त्यामुळे एकता आणि विकास हेच याचे महत्त्वाचे गुणधर्म आहेत.
(आ) कवितेतून व्यक्त होणाऱ्या रसाचे तुमच्या शब्दांत सोदाहरण वर्णन करा.
➡ या कवितेत वीररसाचे दर्शन होते, कारण कवी महाराष्ट्राच्या पराक्रमाची आणि स्वाभिमानाची आठवण करून देतात.
➡ “कंबर बांधून ऊठ घाव झेलाया, महाराष्ट्रवासीं टाक ओवाळून काया” या ओळीत संघर्ष करण्याची प्रेरणा दिली आहे.
➡ यातून देशभक्ती आणि स्वाभिमानाचा भाव प्रकर्षाने जाणवतो.
प्र. ६: अभिव्यक्ती.
(अ) तुम्हाला जाणवलेल्या महाराष्ट्रातील अभिमानास्पद बाबींचे वर्णन करा.
➡ महाराष्ट्र हा शूरवीरांचा आणि संतांचा प्रदेश आहे.
➡ येथे छत्रपती शिवाजी महाराज, संत तुकाराम, लोकमान्य टिळक, डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांसारखी थोर व्यक्तिमत्त्वे जन्मली.
➡ महाराष्ट्र हा संस्कृती, इतिहास, कलेचा संगम आहे.
➡ शेती, उद्योग, शिक्षण आणि विज्ञान यामध्ये महाराष्ट्र सतत पुढे राहिला आहे.
➡ महाराष्ट्राच्या संतपरंपरेने समाजात भक्ती आणि सामाजिक एकता वाढवली.
Leave a Reply