१. कवी परिचय – सतीश काळसेकर
जन्म: १९४३
मृत्यू: २०२१
प्रसिद्ध मराठी कवी आणि संपादक.
प्रमुख साहित्यकृती:
- इशोपनिषद
- साक्षात
- विलंबित
- कविता लेनिनसाठी (संपादन)
विशेष योगदान:
- समाजातील वेगाने होणारे बदल आणि त्यांचे परिणाम यावर भाष्य करणाऱ्या कविता.
- तात्पर्य, मागेवा आणि लोकवाड्.मय या नियतकालिकांच्या संपादनात सहभाग.
२. कवितेचा सारांश
- कवितेत गावातील पारंपरिक जीवनशैली, व्यवसाय आणि खेळ लोप पावत चालले आहेत, याची खंत व्यक्त केली आहे.
- आईच्या हाकेचे महत्त्व कमी होत आहे, कारण कुटुंबसंस्था बदलत चालली आहे.
- पारंपरिक व्यवसाय जसे की लोहारकाम, कुंभारकाम, कल्हईकाम आणि किराणा व्यवसाय आधुनिक बदलांमुळे संपत चालले आहेत.
- गॅस शेगडीमुळे मातीच्या चुलीवर बनणाऱ्या जेवणाची चव हरवली आहे.
- जुन्या खेळांच्या जागी टीव्ही, मोबाइल आणि आधुनिक खेळ आले आहेत, त्यामुळे मुलांचे बालपण बदलले आहे.
- बोलीभाषा मागे पडत असून, माणसांचा संवाद कमी होत चालला आहे.
- कवी म्हणतो की, तो आपली कविता, भाषा, मातृभूमी आणि आई वाचवण्याचा प्रयत्न करतो.
३. आधुनिकतेमुळे हरवत चाललेल्या गोष्टी
हरवत चाललेले घटक | कारण | परिणाम |
---|---|---|
पारंपरिक व्यवसाय | सुपरमार्केट आणि आधुनिक तंत्रज्ञान | छोट्या दुकानदारांना आर्थिक संकट |
पारंपरिक खेळ | टीव्ही, मोबाइल गेम्स आणि क्रिकेट | मुलांचे शारीरिक आरोग्य बिघडत आहे |
मातीच्या चुली | गॅस शेगडी आणि फास्टफूड संस्कृती | पारंपरिक चव आणि आरोग्यदायी जेवण कमी झाले |
आईची हाक आणि संवाद | विभक्त कुटुंबपद्धती आणि धावपळीचे जीवन | कुटुंबातील आपुलकी कमी होत आहे |
बोलीभाषा आणि स्थानिक शब्द | इंग्रजीचा वाढता प्रभाव | मराठीतील अस्सल शब्द लुप्त होत आहेत |
४. कवीने व्यक्त केलेली खंत आणि संदेश
- गावातील जुन्या चालीरीती आणि संस्कृती हरवत चालली आहे.
- आधुनिक जीवनशैलीमुळे माणसं दूर जात आहेत, संवाद कमी झाला आहे.
- पारंपरिक व्यवसाय नष्ट होत असून, मोठ्या मॉल्समुळे लहान दुकाने बंद होत आहेत.
- मुलांचे बालपण हरवत असून, ते टीव्ही आणि मोबाइलमध्ये रमले आहेत.
- आपल्या बोलीभाषेचे महत्त्व कमी होत आहे आणि इंग्रजी शब्दप्रयोग वाढले आहेत.
५. कवीचा प्रयत्न – ‘मी वाचवतोय’
- कवी आपली बोली, भाषा, परंपरा आणि कुटुंबसंस्था वाचवण्याचा प्रयत्न करतो.
- तो आपल्या आईची माया, मातृभूमी आणि आपले संस्कार जतन करू इच्छितो.
- कवितेतून पारंपरिकतेचे महत्व आणि बदलांमुळे हरवत चाललेली जीवनशैली जपण्याची गरज अधोरेखित केली आहे.
६. कवितेतील अलंकार आणि काव्यसौंदर्य
अलंकार प्रकार | उदाहरण | अर्थ |
---|---|---|
व्यक्तीकरण | “शब्द बापुडे केवळ वारा” | येथे शब्दांना वाऱ्यासारखे विरून जाणारे दाखवले आहे. |
रूपक अलंकार | “हाकेतून हद्दपार होतेय आई” | येथे आईचे अस्तित्व कमी होण्याची कल्पना दिली आहे. |
अनुप्रास अलंकार | “लोहाराचा भाता आणि कुंभाराचा आवा” | ‘आ’ अक्षराची पुनरावृत्ती आहे. |
चित्रमय वर्णन | “रटरटणारी आमटी राखेसहित दुरावत गेली” | मातीच्या चुलीवरील स्वयंपाक हरवत चालल्याचे सुंदर चित्रण आहे. |
७. या कवितेतून मिळणारे मुख्य संदेश
✅ पारंपरिक व्यवसाय, बोलीभाषा आणि चालीरीती टिकवणे गरजेचे आहे.
✅ आधुनिकतेबरोबर आपली संस्कृतीही जपली पाहिजे.
✅ टीव्ही, मोबाइल आणि सोशल मीडियामुळे संवाद कमी होत आहे, तो वाढवायला हवा.
✅ मोठ्या मॉल्समुळे छोटे व्यवसाय बंद होत आहेत, त्यामुळे स्थानिक बाजारपेठेचे संरक्षण करणे आवश्यक आहे.
✅ जीवनशैलीत बदल आवश्यक असला तरी, त्यात स्वतःची ओळख हरवू देऊ नये.
Leave a Reply