१. लेखक परिचय – उत्तम कांबळे
जन्म: १९५६
साहित्य प्रकार: कादंबऱ्या, कथा, कविता, ललित लेखन आणि पत्रकारिता
प्रसिद्ध पुस्तके:
- कादंबऱ्या – श्राद्ध, अस्वस्थ नायक, शेवटून आला माणूस
- कथासंग्रह – रंग माणसांचे, काळे आणि माणसं, परत्या
- ललित लेखन – थोडंसं वेगळं, जगण्याच्या जलत्या वाटा
- कवितासंग्रह – पाचव्या बोटाचा सत्य, खूप दूर पोहोचलो आपण
सन्मान: विविध साहित्य व पत्रकारिता पुरस्कार
२. अनुताई वाघ – परिचय
- महान शिक्षणतज्ज्ञ आणि समाजसेविका
- आदिवासी भागात शिक्षण पोहोचवण्यासाठी आयुष्य समर्पित केले.
- ताराबाई मोडक यांच्या सहवासात वाढल्या आणि शिक्षणप्रसाराचे कार्य पुढे नेले.
- आदिवासी मुलांसाठी ‘ग्राम बाल शिक्षण केंद्र’ स्थापन केले.
- त्यांनी शिक्षणाशिवाय आरोग्य, महिला विकास, अंधश्रद्धा निर्मूलन यासाठीही योगदान दिले.
३. अनुताई वाघ यांचे शिक्षण व सुरुवातीचे जीवन
- १३ व्या वर्षी विवाह झाला, पण शिक्षण सुरू ठेवले.
- मुंबईत जाऊन उच्च शिक्षण घेतले आणि शिक्षण क्षेत्रात मोठे योगदान दिले.
- ताराबाई मोडक यांचे मार्गदर्शन लाभले आणि त्यांनी प्राथमिक शिक्षणाचा प्रसार केला.
४. अनुताई वाघ यांचे कार्यक्षेत्र
शिक्षण क्षेत्रातील योगदान
✅ ग्राम बाल शिक्षण केंद्र – आदिवासी मुलांसाठी सुरू केलेली शाळा.
✅ पूर्वप्राथमिक शिक्षण केंद्रे – लहान मुलांसाठी शिक्षणाची सोय.
✅ नवीन शिक्षण पद्धती – सोप्या भाषेत शिक्षण देण्याचा प्रयत्न.
शिक्षणाव्यतिरिक्त इतर कार्यक्षेत्रे
✔️ महिला सबलीकरण आणि विकास
✔️ अंधश्रद्धा निर्मूलन
✔️ स्वच्छता आणि आरोग्य जनजागृती
✔️ मूक-बधिरांसाठी शिक्षण
✔️ कुटुंब कल्याण आणि समाज सुधारणा
५. अनुताईंच्या कार्याची वैशिष्ट्ये
- स्वतः शिक्षण घेतले आणि इतरांना शिकवले.
- आदिवासी भागात शिक्षण पोहोचवण्यासाठी अनेक अडचणींवर मात केली.
- शिकवताना परदेशी शिक्षण पद्धती न स्वीकारता भारतीय पद्धतीने शिक्षण दिले.
- प्रसिद्धी आणि पुरस्काराच्या मागे न लागता निःस्वार्थीपणे कार्य केले.
- ‘पद्मश्री’, ‘आदर्श शिक्षक’, ‘दलित मित्र’ असे मानसन्मान मिळाले.
६. अनुताई वाघ यांच्या कार्याचा प्रभाव
- हजारो आदिवासी मुलांना शिक्षणाची संधी मिळाली.
- शिक्षणाशिवाय आरोग्य आणि स्वच्छतेची जाणीव निर्माण झाली.
- महिलांसाठी स्वतंत्र प्रशिक्षण आणि विकास कार्यक्रम राबवले.
- समाजातील अंधश्रद्धा, दारिद्र्य आणि अज्ञान दूर करण्यासाठी महत्त्वाची भूमिका बजावली.
७. अनुताई वाघ यांचे शिक्षणप्रसारातील धोरण
✅ शिक्षण फक्त पुस्तकी ज्ञान देणारे नसावे, ते व्यवहारज्ञान देणारे असावे.
✅ शिक्षकांनी फक्त शिकवू नये, तर विद्यार्थ्यांसोबत संवाद साधावा.
✅ लहान वयात मुलांना संस्कार, शिस्त आणि जीवन कौशल्य शिकवले पाहिजे.
८. या धड्यातून आपण काय शिकतो?
✅ शिक्षण हा समाजप्रबोधनाचा महत्त्वाचा भाग आहे.
✅ निस्वार्थ सेवा केल्यास समाजात मोठा बदल घडवता येतो.
✅ समाजासाठी झटणाऱ्या लोकांना प्रसिध्दीची गरज नसते, त्यांच्या कार्याचीच खरी ओळख असते.
✅ खऱ्या शिक्षणाने माणसाच्या जीवनात प्रकाश आणता येतो.
Leave a Reply