इतिहास Question Answers Class 9 Chapter 3 Itihas Maharashtra Board Marathi Medium

भारतापुढील अंतर्गत आव्हाने

स्वाध्याय

1. पुढील प्रश्नांची सविस्तर उत्तरे लिहा.

(१) “आनंदपूर साहिब” या ठरावात अकाली दलाने कोणत्या मागण्या केल्या?

उत्तर: आनंदपूर साहिब ठराव हा अकाली दलाने 1973 मध्ये संमत केला होता. या ठरावात खालील प्रमुख मागण्या होत्या –

चंदीगड हे पंजाब राज्याला परत द्यावे.
इतर राज्यांतील पंजाबी भाषिक प्रदेश पंजाबमध्ये समाविष्ट करावेत.
सैन्यातील शीख सैनिकांचे प्रमाण वाढवावे.
पंजाब राज्याला अधिक स्वायत्तता द्यावी.
पंजाबला नदी पाणीवाटपात अधिक प्रमाणात पाणी द्यावे.
अमृतसर शहराला पवित्र शहराचा दर्जा द्यावा.

(२) जमातवाद नष्ट करण्यासाठी काय केले पाहिजे?

उत्तर: जमातवाद नष्ट करण्यासाठी खालील उपाययोजना आवश्यक आहेत –

सर्वधर्मीय लोकांमध्ये परस्पर सामंजस्य वाढवण्यासाठी प्रयत्न करावेत.
वेगवेगळ्या धर्मांचे लोक एकत्र येऊन सण आणि उत्सव साजरे करावेत.
धर्माच्या आधारे राजकारण करणे टाळावे.
शिक्षणाच्या माध्यमातून सर्वधर्मसमभाव आणि सहिष्णुता यांची जाणीव निर्माण करावी.
कोणत्याही प्रकारच्या धार्मिक दंगली किंवा हिंसेला प्रोत्साहन देणाऱ्या विचारसरणीचा निषेध करावा.

(३) प्रदेशवाद केव्हा बळावतो?

उत्तर: प्रदेशवाद प्रामुख्याने विकासातील असमतोलामुळे बळावतो. प्रदेशवाद बळावण्याची काही महत्त्वाची कारणे पुढीलप्रमाणे –

काही राज्यांचा वेगाने विकास होतो, तर काही राज्ये आर्थिकदृष्ट्या मागे राहतात.
औद्योगिक व आर्थिक विकास झालेल्या राज्यातील लोक मागासलेल्या राज्यातील लोकांना दुय्यम समजतात.
स्थानिक रोजगाराच्या संधीवर बाहेरील राज्यातील लोकांचा प्रभाव वाढल्याने असंतोष निर्माण होतो.
ऐतिहासिक व सांस्कृतिक अस्मिता जागृत करून काही गट आपले वेगळेपण सिद्ध करण्याचा प्रयत्न करतात.

2. टीपा लिहा.

(१) जमातवाद

जमातवाद म्हणजे विशिष्ट धार्मिक गटाचा संकुचित अभिमान ठेवून इतर धर्मांच्या विरोधात असहिष्णुता निर्माण करणे. जमातवादामुळे धार्मिक संघर्ष, सामाजिक तणाव आणि राष्ट्रीय ऐक्यास धोका निर्माण होतो.

(२) प्रदेशवाद

प्रदेशवाद म्हणजे आपल्या राज्याच्या, भाषेच्या किंवा सांस्कृतिक अस्मितेच्या अतिरेकातून इतर प्रांतातील लोकांविषयी तिरस्काराची भावना बाळगणे. हा विचार प्रादेशिक असंतोष आणि राजकीय अस्थिरता वाढवतो.

3. पुढील विधाने सकारण स्पष्ट करा.

(१) ‘ऑपरेशन ब्लू स्टार’ करावे लागले.

ऑपरेशन ब्लू स्टार ही 1984 मध्ये सुवर्णमंदिरात लपलेल्या दहशतवाद्यांविरुद्ध भारतीय सैन्याने केलेली लष्करी कारवाई होती. जर्नेलसिंग भिंद्रानवाले आणि त्याच्या समर्थकांनी सुवर्णमंदिर ताब्यात घेऊन दहशतवादी कारवाया सुरू केल्या होत्या. पंजाबमध्ये शांतता प्रस्थापित करण्यासाठी भारत सरकारला ऑपरेशन ब्लू स्टार करावे लागले.

(२) जमातवादाचा सर्वशक्तीनिशी मुकाबला करणे आवश्यक आहे.

जमातवादामुळे देशाच्या सामाजिक ऐक्यास धोका निर्माण होतो. धार्मिक भेदभाव, दंगली आणि द्वेषाचे वातावरण तयार होते. त्यामुळे जमातवाद रोखण्यासाठी शिक्षण, धर्मनिरपेक्षता आणि परस्पर सामंजस्य वाढवण्यावर भर देणे आवश्यक आहे.

4. पुढील संक्षिप्त रूपाचे पूर्ण रूप लिहा.

(१) MNF – Mizo National Front
(२) NNC – Naga National Council
(३) PLGA – People’s Liberation Guerrilla Army