बदलते जीवन : भाग २
1. दिलेल्या पर्यायांपैकी योग्य पर्याय निवडून विधाने पूर्ण करा.
(१) भारताने……….यांच्या नेतृत्वाखाली विश्वचषक क्रिकेट स्पर्धा जिंकली.
उत्तर: (ब) कपिल देव
(२) जागतिकीकरणाच्या प्रक्रियेमुळे भारतात……..भाषेचे प्राबल्य वाढत चालले आहे.
उत्तर: (क) इंग्रजी
2. दिलेल्या सूचनेप्रमाणे तक्ते पूर्ण करा.
पुढील तक्त्या पूर्ण करा.
उत्तर:
१ भारतातील महत्त्वाच्या भाषा हिंदी, मराठी, बंगाली, गुजराथी, तमिळ, तेलुगु, कन्नड, उर्दू, पंजाबी, मल्याळम, आसामी, ओडिया
२ ऑलिंपिक स्पर्धामध्ये पदकप्राप्त खेळाडू करनाम मल्लेश्वरी, अभिनव बिंद्रा, मीराबाई चानू, पी. व्ही. सिंधू
३ तुम्ही पाहिलेले बालचित्रपट चिल्लर पार्टी, स्टॅनली का डब्बा, मकडी, हनुमान
४ विविध बातम्यांचे प्रसारण करणाऱ्या वृत्तवाहिन्यांची नावे झी २४ तास, एबीपी माझा, टीव्ही ९ मराठी, लोकसत्ता न्यूज
3. पुढील विधाने कारणासहित स्पष्ट करा.
(१) भारतात सर्वत्र कमी-अधिक प्रमाणात क्रिकेट खेळले जाऊ लागले.
उत्तर: १९८३ मध्ये भारताने कपिल देव यांच्या नेतृत्वाखाली क्रिकेट विश्वचषक जिंकला.
त्यानंतर क्रिकेटच्या लोकप्रियतेत वाढ झाली.
दूरदर्शनवर क्रिकेट सामने प्रसारित होऊ लागले, त्यामुळे तो अधिक प्रसिद्ध झाला.
स्थानिक पातळीवर क्रिकेटचे सामने अधिक खेळले जाऊ लागले.
देशी खेळ मागे पडले आणि क्रिकेटला अधिक महत्त्व मिळाले.
(२) चित्रपटांचे अर्थकारण बदलत आहे.
उत्तर: पूर्वी चित्रपट ३-४ तासांचे असायचे, आता ते दीड-दोन तासांचे होऊ लागले.
चित्रपट एकाच वेळी हजारो चित्रपटगृहांमध्ये प्रदर्शित होऊ लागले.
परदेशी लोकेशन्सवर चित्रिकरण केले जाऊ लागले.
डिजिटल माध्यमांचा वापर वाढल्याने ऑनलाइन चित्रपट पाहण्याचा ट्रेंड वाढला.
चित्रपट निर्मिती हा मोठा उद्योग बनला असून लाखो लोकांना रोजगार मिळत आहे.
४. पुढील प्रश्नांची सविस्तर उत्तरे लिहा.
(१) भारतीय भाषांच्या बोलीभाषा जपणे का आवश्यक आहे?
उत्तर: बोलीभाषा भारतीय संस्कृती आणि परंपरेचा महत्त्वाचा भाग आहेत.
या भाषा बोलणाऱ्या लोकांची संख्या कमी होत आहे, त्यामुळे त्या जतन करणे गरजेचे आहे.
बोलीभाषांमधून अनेक महत्त्वपूर्ण लोककथा, गीते आणि साहित्य व्यक्त होते.
जागतिकीकरणामुळे इंग्रजीचे महत्त्व वाढले आहे, त्यामुळे प्रादेशिक भाषांचे अस्तित्व टिकवणे गरजेचे आहे.
प्रत्येक भाषेचे स्वतःचे वेगळे वैशिष्ट्य असते, त्यामुळे भाषांचे जतन होणे महत्त्वाचे आहे.
(२) वृत्तपत्रांचे बदलते स्वरूप स्पष्ट करा.
उत्तर: पूर्वी वृत्तपत्रे कृष्णधवल रंगांत छापली जात होती, आता ती रंगीत झाली आहेत.
स्थानिक वृत्तपत्रांवर राज्यस्तरीय वृत्तपत्रांची स्पर्धा वाढली आहे.
जाहिरातींमुळे वृत्तपत्रांचा व्यवसाय वाढला आहे.
डिजिटल माध्यमांमुळे वृत्तपत्रे ऑनलाइन स्वरूपात वाचली जात आहेत.
वेगवेगळ्या क्षेत्रांतील विशेष पुरवण्या दिल्या जात आहेत.
(३) दूरदर्शन या माध्यमात कोणते बदल झाले आहेत?
उत्तर: पूर्वी दूरदर्शनवर मोजकेच कार्यक्रम दाखवले जायचे, आता चॅनेल्सची संख्या वाढली आहे.
प्रादेशिक भाषांमध्ये दूरदर्शन वाहिन्या सुरू झाल्या आहेत.
केवळ मनोरंजन नाही, तर शिक्षण, माहितीपट, क्रीडा आणि अन्य कार्यक्रमही दाखवले जात आहेत.
दूरदर्शनवर थेट प्रक्षेपण (LIVE BROADCAST) सुरू झाले आहे.
केबल आणि डिजिटल प्लॅटफॉर्ममुळे दूरदर्शन पाहण्याच्या पद्धतीत बदल झाला आहे.
अतिरिक्त उपक्रम
(१) दादासाहेब फाळके यांच्याविषयी माहिती मिळवा आणि फाळके पुरस्कारप्राप्त व्यक्तींची यादी तयार करा.
उत्तर: दादासाहेब फाळके हे भारतीय चित्रपटसृष्टीचे जनक मानले जातात.
१९१३ मध्ये त्यांनी भारतातील पहिला चित्रपट “राजा हरिश्चंद्र” तयार केला.
भारतीय चित्रपट सृष्टीतील सर्वोच्च सन्मान “दादासाहेब फाळके पुरस्कार” १९६९ पासून दिला जात आहे.
काही पुरस्कारप्राप्त व्यक्ती:
सत्यजित रे (१९९२)
अमिताभ बच्चन (२०१९)
रजनीकांत (२०२१)
आशा भोसले (२०००)
(२) लोकशाहीचा चौथा स्तंभ: वृत्तपत्र यावर निबंधस्पर्धा आयोजित करा.
उत्तर: वृत्तपत्रे समाजाला माहिती देण्याचे महत्त्वाचे साधन आहेत.
ते लोकशाहीचा चौथा स्तंभ म्हणून काम करतात.
समाजातील भ्रष्टाचार, अनागोंदी यासंदर्भात जनतेला जागरूक करण्याचे काम करतात.
यावर आधारित निबंधस्पर्धा घेतल्याने विद्यार्थ्यांना माध्यमांचे महत्त्व समजेल.
Leave a Reply