इतिहासाची साधने
स्वाध्याय
प्रश्न १ (अ): दिलेल्या पर्यायांपैकी योग्य पर्याय निवडून विधाने पूर्ण करा.
(१) भारताचे राष्ट्रीय अभिलेखागार (ब) नवी दिल्ली येथे आहे.
(२) दृक-श्राव्य साधनांमध्ये (ब) दूरदर्शन या साधनाचा समावेश होतो.
(३) भौतिक साधनांमध्ये (ड) म्हणी चा समावेश होत नाही.
प्रश्न १ (ब): पुढीलपैकी चुकीची जोडी ओळखा आणि लिहा.
व्यक्ती विशेष
जाल कूपर टपाल तिकिट अभ्यासक
कुसुमाग्रज कवी
अण्णाभाऊ साठे लोकशाहीर
अमर शेख चित्रसंग्राहक
उत्तर:
चुकीची जोडी:
अमर शेख – चित्रसंग्राहक (योग्य उत्तर: शाहीर)
प्रश्न २: टीपा लिहा.
(१) लिखित साधने
उत्तर: लिखित साधनांमध्ये वृत्तपत्रे, नियतकालिके, रोजनिशी, ग्रंथ, पत्रव्यवहार, अभिलेखागारातील कागदपत्रे, सरकारी गॅझेट, टपाल तिकीटे, कोशवाङ्मय इत्यादींचा समावेश होतो. या साधनांच्या मदतीने ऐतिहासिक घडामोडींचा अभ्यास केला जातो.
(२) प्रेस ट्रस्ट ऑफ इंडिया
उत्तर: प्रेस ट्रस्ट ऑफ इंडिया (PTI) ची स्थापना १९५३ मध्ये झाली. भारतातील वृत्तपत्रांसाठी ही एक महत्त्वाची संस्था आहे. ही संस्था महत्त्वाच्या घटनांचे प्राथमिक तपशील, विविध विषयांवरील लेख आणि छायाचित्रे पुरवते. १९९० च्या दशकात पीटीआयने उपग्रह प्रसारण तंत्रज्ञानाचा वापर सुरू केला.
प्रश्न ३: पुढील विधाने कारणासहित स्पष्ट करा.
(१) टपाल खाते टपाल तिकिटांच्या माध्यमातून भारतीय संस्कृतीचा वारसा व एकात्मता यांच्या जतनाचे प्रयत्न करते.
उत्तर: होय, टपाल खाते विविध ऐतिहासिक व्यक्ती, महत्त्वाच्या घटनांवर आणि भारतीय संस्कृतीशी संबंधित विषयांवर टपाल तिकिटे प्रसिद्ध करते. त्यामुळे नागरिकांना आपल्या संस्कृतीबद्दल अधिक माहिती मिळते आणि ऐतिहासिक वारसा जतन होतो.
(२) आधुनिक भारताचा इतिहास लिहिण्यासाठी दृक-श्राव्य माध्यमे महत्त्वाची असतात.
उत्तर: दृक-श्राव्य माध्यमांमध्ये दूरदर्शन, चित्रपट, वृत्तपट, आणि इंटरनेट यांचा समावेश होतो. या माध्यमांद्वारे ऐतिहासिक घटना, सामाजिक चळवळी आणि महत्त्वाच्या व्यक्तींच्या कार्याचा प्रभावीपणे अभ्यास करता येतो. त्यामुळे इतिहास संशोधनासाठी ही साधने उपयुक्त ठरतात.
Leave a Reply