इतिहास Notes Class 9 Chapter 3 Itihas Maharashtra Board Marathi Medium

भारतापुढील अंतर्गत आव्हाने

1. पंजाबमधील असंतोष

• पंजाबमध्ये अकाली दल हा प्रमुख पक्ष होता.
• 1973 मध्ये आनंदपूर साहिब ठराव मंजूर केला, ज्यामध्ये पंजाबला अधिक स्वायत्तता द्यावी, चंदीगड परत मिळावा, आणि सैन्यातील शीख सैनिकांचे प्रमाण वाढवावे अशा मागण्या केल्या.
• 1980 मध्ये खलिस्तान नावाच्या स्वतंत्र देशासाठी चळवळ सुरू झाली.
• जर्नेलसिंग भिंद्रानवाले यांनी सुवर्णमंदिरात तळ ठोकला आणि तेथे दहशतवादी कारवाया सुरू झाल्या.
• 1984 मध्ये ऑपरेशन ब्लू स्टार मोहिमेत भारतीय सैन्याने सुवर्णमंदिरात लपलेल्या दहशतवाद्यांचा निःपात केला.

2. ईशान्य भारत समस्या

ईशान्य भारतात आठ राज्ये आहेत –

आसाम
अरुणाचल प्रदेश
मणिपूर
मेघालय
मिझोरम
नागालँड
सिक्कीम
त्रिपुरा

(१) मिझोरम

1959 मध्ये मोठा दुष्काळ पडला.
लालडेंगा यांनी मिझो नॅशनल फ्रंट (MNF) स्थापन करून मिझोरमसाठी स्वतंत्र देशाची मागणी केली.
1985 मध्ये समझोता झाला आणि मिझोरमला राज्याचा दर्जा मिळाला.

(२) नागालँड

नागा जमात ही लढाऊ जमात आहे.
1946 मध्ये नागा नॅशनल कौन्सिल (NNC) स्थापन झाले आणि नागालँडच्या स्वातंत्र्याची मागणी केली.
1963 मध्ये नागालँडला स्वतंत्र राज्याचा दर्जा मिळाला.

(३) आसाम

आसाममध्ये बांगलादेशी स्थलांतरितांविरोधात आसाम स्टुडंट्स युनियन व आसाम गणपरिषद यांनी आंदोलन केले.
1985 मध्ये समझोता होऊन घुसखोरांना परत पाठवण्याचा निर्णय झाला.

3. नक्षलवाद

• 1967 मध्ये पश्चिम बंगालमधील नक्षलबारी येथे नक्षलवाद सुरू झाला.
• नक्षलवाद्यांनी मोठ्या जमीनदारांच्या जमिनी लुटून गरिबांमध्ये वाटण्याचा प्रयत्न केला.
• पुढे त्यांनी दहशतवादी मार्ग अवलंबला, सरकारी योजनेचा विरोध केला आणि पीपल्स लिबरेशन गुरिल्ला आर्मी (PLGA) स्थापन केली.
• महाराष्ट्रातील गडचिरोली, छत्तीसगडमधील बस्तर, आणि ओडिशातील कोरापूट हे नक्षलवादाचे प्रमुख भाग आहेत.

4. जमातवाद

• जमातवाद म्हणजे धार्मिक कट्टरता.
• ब्रिटिशांनी भारतात जमातवाद पसरवला.
• जमातवादामुळे धार्मिक दंगली होतात, लोकशाही धोक्यात येते आणि राष्ट्रीय एकता खंडित होते.
• उपाय –
  • धार्मिक सहिष्णुता वाढवावी.
  • शिक्षण आणि समता यावर भर द्यावा.
  • धार्मिक भेदभावावर आधारित राजकारण टाळावे.

5. प्रदेशवाद

प्रदेशवाद म्हणजे आपल्या प्रांताचा अतिरेकाने अभिमान बाळगणे आणि इतर प्रांतांपेक्षा स्वतःला श्रेष्ठ समजणे.
काही राज्ये जास्त विकसित, तर काही राज्ये मागासलेली असल्याने प्रदेशवाद वाढतो.
राष्ट्रीय ऐक्यास बाधा येऊ नये म्हणून आर्थिक असमतोल दूर करणे गरजेचे आहे.

महत्त्वाचे संक्षिप्त रूपे

MNF – Mizo National Front
NNC – Naga National Council
PLGA – People’s Liberation Guerrilla Army

मुख्य मुद्दे लक्षात ठेवा!

✅ ऑपरेशन ब्लू स्टार – सुवर्णमंदिरातून दहशतवाद्यांना हुसकावून लावण्यासाठी.
✅ लालडेंगा – मिझोरमच्या स्वातंत्र्यलढ्याचे नेतृत्व.
✅ जर्नेलसिंग भिंद्रानवाले – खलिस्तान चळवळीचे प्रमुख.
✅ नक्षलवाद – गरीब आणि शेतकऱ्यांसाठी सुरू झालेली, पण नंतर दहशतवादी बनलेली चळवळ.
✅ जमातवाद व प्रदेशवाद – भारताच्या ऐक्यास धोका निर्माण करणारी आव्हाने.