व्यापार
स्वाध्याय
प्रश्न १: खालील व्यापार प्रकारांचे वर्गीकरण करा.
उत्तर:
(अ) महाराष्ट्र व पंजाब – देशांतर्गत व्यापार (अंतर्गत व्यापार)
(आ) भारत व जपान – आंतरराष्ट्रीय व्यापार (दुय्यम व्यापार)
(इ) लासलगाव व पुणे – स्थानिक व्यापार
(ई) चीन व कॅनडा – आंतरराष्ट्रीय व्यापार
(उ) भारत व युरोपीय संघ – आंतरराष्ट्रीय व्यापार (बहुपक्षीय व्यापार)
प्रश्न २: खालील विधानांसाठी आयात व निर्यात यांपैकी योग्य शब्द लिहा.
उत्तर:
(अ) भारत मध्यपूर्व आशियातील देशांकडून खनिज तेल खरेदी करतो – आयात
(आ) कॅनडामधून आशियाई देशांकडे गहू विक्रीसाठी पाठवला जातो – निर्यात
(इ) जपान आपेक देशांना यंत्रसामग्री पाठवतो – निर्यात
प्रश्न ३: अयोग्य विधाने दुरुस्त करून पुन्हा लिहा.
उत्तर:
(अ) भारत हा देश स्वयंपूर्ण नाही.
(आ) ज्या ठिकाणी एखाद्या वस्तूचे उत्पादन अतिरिक्त होते, तेथे त्या वस्तूंचा पुरवठा इतर प्रदेशांना केला जातो.
(इ) स्थानिक स्वरूपाच्या व्यापारापेक्षा आंतरराष्ट्रीय व्यापार अधिक गुंतागुंतीचा असतो.
(ई) आग्नेय आशियाई देशांत आर्थिक विकास, तसेच सामाजिक व सांस्कृतिक सलोखा वाढवण्यासाठी “आसियान” ही संघटना कार्य करते.
प्रश्न ४: पुढील उदाहरणांतील व्यापाराचा प्रकार ओळखून लिहा.
उत्तर:
(अ) सृष्टीने किराणा दुकानातून साखर आणली. – किरकोळ व्यापार
(आ) महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांचा कापूस सुरतेतील व्यापाऱ्यांनी खरेदी केला. – देशांतर्गत व्यापार
(इ) समीरने आपल्या शेतातील डाळिंबांची ऑस्ट्रेलियाला निर्यात केली. – आंतरराष्ट्रीय व्यापार
(ई) सदाभाऊंनी घाऊक मार्केटमधून दुकानात विक्रीसाठी १० पोती गहू व ५ पोती तांदूळ विकत आणले. – घाऊक व्यापार
प्रश्न ५: खालील प्रश्नांची थोडक्यात उत्तरे लिहा.
(अ) व्यापाराच्या प्रकारांचे वर्गीकरण दर्शवणारा ओघतक्ता तयार करा.
उत्तर:
व्यापाराचे प्रकार:
वस्तूच्या प्रमाणानुसार – घाऊक व्यापार, किरकोळ व्यापार
प्रदेश विस्तारानुसार – देशांतर्गत व्यापार, आंतरराष्ट्रीय व्यापार
(आ) व्यापार संतुलनाच्या प्रकारांतील फरक सांगा.
उत्तर:
अनुकूल व्यापार संतुलन – जेव्हा निर्यातीचे मूल्य आयातीपेक्षा जास्त असते.
प्रतिकूल व्यापार संतुलन – जेव्हा आयातीचे मूल्य निर्यातीपेक्षा जास्त असते.
संतुलित व्यापार – जेव्हा आयात आणि निर्यात मूल्य समान असते.
(इ) जागतिक व्यापार संघटनेचे उद्देश सांगा.
उत्तर:
आंतरराष्ट्रीय व्यापार सुलभ करणे.
व्यापारविषयक विवाद सोडविणे.
विकसनशील देशांना मदत करणे.
(ई) ओपेक व आपेक या व्यापार संघटनांच्या कार्यातील फरक सांगा.
उत्तर:
ओपेक (OPEC) – तेल उत्पादक देशांमध्ये तेलाच्या दरांचे नियंत्रण ठेवते.
आपेक (APEC) – आशिया-प्रशांत क्षेत्रात आर्थिक सहकार्य वाढवते.
(उ) आशिया खंडातील कोणत्याही एका व्यापार संघटनेचे कार्य लिहा.
उत्तर:
आसियान (ASEAN) –
सदस्य देशांतील व्यापारवाढीसाठी करसवलती देते.
आर्थिक आणि सामाजिक सहकार्य वाढवते.
(ऊ) शेतकऱ्यांच्या दृष्टीने विपणनाचे महत्त्व लिहा.
उत्तर:
शेतमालाची योग्य किंमत मिळते.
उत्पादनाची विक्री वाढते.
ग्राहकांपर्यंत थेट पोहोचण्यास मदत होते.
Leave a Reply