आंतरराष्ट्रीय वाररेषा
स्वाध्याय
प्रश्‍न १. खालील आकृतीत वेगवेगळ्या गोलार्धातील दोन चौकोन दिले आहेत. दोन्ही चौकोनांच्या मधून आंतरराष्ट्रीय वाररेषा जात आहे. एका चौकोनात रेखावृत्त, वार व दिनांक दिला आहे. दुसऱ्या चौकोनातील वार व दिनांक ओळखा.
उत्तर: (अ) १५०° पूर्व रेखांशावर सोमवारी, १५ ऑगस्ट असल्यास, आंतरराष्ट्रीय दिन रेषा ओलांडल्यावर १५०° पश्चिम रेखांशावर रविवार, १४ ऑगस्ट असेल. (कारण पूर्वेकडून पश्चिमेकडे गेल्यास एक दिवस मागे जातो.)
(ब) ६०° पूर्व रेखांशावर वेळ दिलेली असल्यास आणि प्रवास आंतरराष्ट्रीय दिन रेषा ओलांडून १५०° पश्चिम रेखांशावर रविवारी, २५ डिसेंबर पोहोचत असल्यास, मागे गणना केल्यावर सोमवार, २६ डिसेंबर (६०° पूर्व रेखांशावर) असेल.
प्रश्‍न २: खालील प्रशनांतील योग्य पर्याय निवडा.
(अ) आंतरराष्ट्रीय वारेषा ओलांडताना एखाद्या व्यक्तीला कोठून कोठे जाताना एक दिवस अधिक धरावा लागेल?
उत्तर: (२) पश्चिमेकडून पूर्वेकडे.
(आ) जर १५° पूर्व रेखावृत्तावर बुधवार सकाळचे १० वाजले असतील, तर आंतरराष्ट्रीय वाररेषेवर किती वाजले असतील?
उत्तर: (३) गुरुवार दुपारचे दोन.
(इ) जागतिक संकेतानुसार पृथ्वीवरील तारीख व वारातील बदल कोणत्या रेखावृत्तावर होतो?
उत्तर: (४) १८०°.
(ई) पृथ्वीवर दिवस आंतरराष्ट्रीय वाररेषेच्या कोणत्या दिशेला सुरू होतो?
उत्तर: (२) पश्चिम.
(उ) आंतरराष्ट्रीय वाररेषेमुळे जगभरात कशामध्ये सुसूत्रता येते?
उत्तर: (३) वाहतुकीचे वेळापत्रक.
प्रश्‍न ३: भौगोलिक कारणे लिहा.
(अ) आंतरराष्ट्रीय वाररेषा आजच्या युगात महत्त्वाची ठरत आहे.
उत्तर: आंतरराष्ट्रीय वाररेषेमुळे जागतिक दळणवळण, व्यापार, हवाई सेवा आणि आंतरराष्ट्रीय व्यवहार सुसूत्रतेने चालतात. वेळ आणि वार यामध्ये गोंधळ टाळण्यासाठी याचा उपयोग होतो.
(आ) पृथ्वीवर दिवस पॅसिफिक महासागरात सुरू होतो.
उत्तर: आंतरराष्ट्रीय वाररेषा ही १८०° रेखावृत्ताच्या सानिध्यात आहे आणि ती पॅसिफिक महासागरातून जाते. त्यामुळे नवीन दिवस पॅसिफिक महासागराच्या पश्चिमेकडील ठिकाणी सुरू होतो.
प्रश्‍न ४: थोडक्यात उत्तरे लिहा.
(अ) आंतरराष्ट्रीय वाररेषा आखताना कोणत्या बाबी विचारात घेतल्या आहेत?
उत्तर: प्रवासाची दिशा आणि चालू असलेला वार व दिनांक विचारात घेतले जातात.
(आ) आंतरराष्ट्रीय वाररेषा ओलांडताना तुम्ही कोणकोणते बदल कराल?
उत्तर: पश्चिमेकडून पूर्वेकडे गेल्यास तारीख आणि वार मागे जाईल, तर पूर्वेकडून पश्चिमेकडे गेल्यास तारीख व वार पुढे जाईल.
(इ) आंतरराष्ट्रीय वाररेषा १८०° रेखावृत्ताप्रमाणे सरळ का नाही?
उत्तर: काही देश आणि बेटांवर परिणाम होऊ नये म्हणून वाररेषा काही ठिकाणी वळवली गेली आहे.
(ई) आंतरराष्ट्रीय वाररेषा पृथ्वीवरील कोणत्याही भूभागावरून का गेली नाही?
उत्तर: भूभागावर वार बदलल्याने नागरिकांना अडचणी येतील, त्यामुळे ती महासागरातून आखण्यात आली.
(उ) आंतरराष्ट्रीय वाररेषा १८०° रेखावृत्ताच्या अनुषंगानेच का विचारात घेतली जाते?
उत्तर: कारण ती ग्रीनिचच्या विरुद्ध बाजूला आहे आणि ती दिनांक व वार बदलण्यासाठी योग्य स्थळ आहे.
प्रश्‍न ५: खालीलपैकी कोणत्या मार्गाने जाताना आंतरराष्ट्रीय वारेषा ओलांडावी लागेल, ते नकाशासंग्रहाचा वापर करून शोधा व पुढील नकाशात दाखवा.
उत्तर: (अ) मुंबई- लंडन- न्यूयॉर्क- लॉसएंजिलिस- टोकियो.
(इ) कोलकाता- हाँगकाँग- टोकियो- सॅनफ्रॅन्सिस्को.
(ई) चेन्नई- सिंगापूर- टोकियो- सिडनी- सांतियागो.
Leave a Reply