बाह्यप्रक्रिया भाग-२
स्वाध्याय
प्रश्न १: पुढीलपैकी योग्य विधान ओळखा आणि लिहा.
उत्तर:
(अ) तापमानकक्षेची वाऱ्याच्या कार्याला मदत होते. ✔
(इ) भूजलाचे कार्य मृदू खडकांच्या प्रदेशात जास्त होते. ✔
(ई) वाऱ्याचे कार्यक्षेत्र नदी, हिमनदी, सागरी लाटा यांप्रमाणे मर्यादित नसून चौफेर असते. ✔
चुकीचे विधान:
(आ) वाळवंटी प्रदेशात नदीचे कार्य इतर कारकांपेक्षा प्रभावी असते. ✖ (हे चुकीचे आहे कारण वाळवंटी प्रदेशात वाऱ्याचे कार्य अधिक प्रभावी असते.)
प्रश्न २: अयोग्य विधाने ओळखा आणि दुरुस्त करून लिहा.
उत्तर:
(अ) ✖ हिमनदीच्या पृष्ठभागावरील बर्फ तळभागावरील बर्फापेक्षा जास्त गतीने पुढे जात असतो.
✔ सुधारलेले विधान: हिमनदीच्या मध्यभागातील बर्फ तळभागावरील आणि काठांवरील बर्फापेक्षा जास्त गतीने पुढे जात असतो.
(इ) ✖ नदी, हिमनदीपेक्षा जास्त वेगाने वाहते.
✔ सुधारलेले विधान: हिमनदी, नदीपेक्षा संथ गतीने वाहते.
(ई) ✖ हिमनदीची गती मध्यभागी कमी, तर दोन्ही काठांवर जास्त असते.
✔ सुधारलेले विधान: हिमनदीची गती मध्यभागी जास्त, तर दोन्ही काठांवर कमी असते.
प्रश्न ३: चुकीची जोडी ओळखा.
उत्तर:
(अ) ✖ संचयन – ‘V’ आकाराची दरी.
✔ योग्य जोड: खनन – ‘V’ आकाराची दरी.
प्रश्न ४. खालील आकृत्यांमधील भूरूपे कोणती, ते लिहा
उत्तर: हे चित्र भूपृष्ठावर निर्माण होणाऱ्या वेगवेगळ्या भूआकृती दर्शवते. त्या खालीलप्रमाणे आहेत:
पहिले चित्र – ‘V’ आकाराची दरी (नदीच्या खननाने तयार होते).
दुसरे चित्र – खोलीवटा (गहिऱ्या खोलीसारखा, नदीच्या तीव्र खननामुळे तयार होतो).
तिसरे चित्र – त्रिभुज प्रदेश (नदीने वाहून आणलेल्या गाळाच्या संचयनामुळे तयार होतो).
‘V’ आकाराची दरी
खोलीवटा
त्रिभुज प्रदेश
प्रश्न ५: खाली दिलेल्या भूरूपांचे कारकांनुसार वर्गीकरण करून पुढील तक्ता पूर्ण करा.
कारक आणि भूरूपे
| कारक | भूरूपे |
|---|---|
| नदी | धबधबा, त्रिभुज प्रदेश |
| वारा | बारखाण, भूछत्र खडक |
| हिमनदी | हिमगव्हर, हिमोढ, गिरिशृंग |
| सागरी लाटा | खाजण, पुळण |
| भूजल | कुंभगर्ता, विलयविवर, लवणस्तंभ |
प्रश्न ६: पुढील प्रश्नांची थोडक्यात उत्तरे लिहा.
(अ) नदीच्या खननकार्यामुळे निर्माण होणारी भूरूपे कोणती?
उत्तर: ‘V’ आकाराची दरी, घळई, धबधबा.
(आ) लवणस्तंभाची निर्मिती कोणत्या कारकामुळे होते व कोठे होते?
उत्तर: भूजलाच्या खनन व संचयनामुळे लवणस्तंभ तयार होतो. हे मुख्यतः चुनखडीच्या प्रदेशात आढळतात.
(इ) सागरी जलाच्या संचयनकार्यामुळे निर्माण होणारी भूरूपे कोणती?
उत्तर: पुळण, वाळूचा दांडा, खाजण.
(ई) हिमोढाचे प्रकार कोणते?
उत्तर: भू-हिमोढ, पार्श्व हिमोढ, मध्य हिमोढ, अंत्य हिमोढ.
Leave a Reply