भूगोल Question Answers Class 9 Chapter 10 Bhugol Maharashtra Board Marathi Medium

नागरीकरण

स्वाध्याय

प्रश्न १: पुढील समस्येवर उपाय सुचवा.

(अ) शहरातील झोपडपट्ट्यांची संख्या वाढत आहे.
उत्तर:

• परवडणारी घरे बांधण्यासाठी सरकारी योजना सुरू कराव्यात.
• स्थलांतरित लोकांसाठी कमी खर्चिक गृहयोजना राबवाव्यात.
• झोपडपट्टी पुनर्वसन प्रकल्प हाती घ्यावा.
• नवीन शहरे आणि उपनगरे विकसित करावीत.
• मूलभूत सोयीसुविधा उपलब्ध करून देऊन झोपडपट्टी रहिवाशांचे जीवनमान सुधारावे.

(आ) शहरांतर्गत वाहतुकीची कोंडी झाल्याने प्रवासासाठी बराच वेळ खर्च होतो.
उत्तर:

• सार्वजनिक वाहतूक सुधारावी व लोकांना तिचा वापर करण्यास प्रवृत्त करावे.
• मेट्रो, मोनोरेल, बस सेवा वाढवावी.
• सायकल ट्रॅक व पादचारी मार्ग विकसित करावेत.
• ट्रॅफिक सिग्नल आणि रस्ते नियोजन सुधारावे.
• ऑफिसचे वेळापत्रक वेगवेगळ्या वेळांना विभागावे.

(इ) नागरी वस्त्यांमध्ये कायदा व सुव्यवस्थेचा प्रश्न गंभीर बनला आहे.
उत्तर:

• पोलिस दलाची संख्या वाढवावी.
• सीसीटीव्ही आणि तंत्रज्ञानाचा वापर करून सुरक्षाव्यवस्था सुधारावी.
• स्थानिक प्रशासन आणि नागरिकांमध्ये समन्वय वाढवावा.
• बेरोजगारांना रोजगाराच्या संधी उपलब्ध करून द्याव्यात.
• सामजिक भान निर्माण करण्यासाठी जनजागृती कार्यक्रम राबवावे.

(ई) नागरीकरणामध्ये प्रदूषण ही गंभीर समस्या निर्माण झाली आहे.
उत्तर:

• औद्योगिक आणि वाहनांमधून होणारे प्रदूषण कमी करण्यासाठी कठोर नियम बनवावेत.
• सार्वजनिक वाहतूक वाढवावी आणि इलेक्ट्रिक वाहनांचा वापर प्रोत्साहन द्यावा.
• हरित क्षेत्रे वाढवावीत व वृक्षारोपण करावे.
• प्लास्टिकचा वापर कमी करावा आणि पुनर्वापरावर भर द्यावा.
• कचरा व्यवस्थापन सुधारून सांडपाणी प्रक्रिया केंद्रे उभारावीत.

(उ) नागरी भागात आरोग्याच्या समस्या निर्माण झाल्या आहेत.
उत्तर:

• सरकारी आरोग्यसेवा व रुग्णालयांची संख्या वाढवावी.
• टपाल आरोग्य सेवा आणि मोफत आरोग्य शिबिरे आयोजित करावीत.
• पाणीपुरवठा आणि सांडपाणी व्यवस्थापन सुधारावे.
• सार्वजनिक स्वच्छतेवर अधिक भर द्यावा.
• आरोग्यासाठी जनजागृती मोहिमा राबवाव्यात.

प्रश्न २: योग्य जोड्या जुळवा.

प्रश्न ३: महत्त्व सांगा/फायदे लिहा.

(अ) तंत्रज्ञान व यांत्रिकीकरण:
कामे जलद आणि सोप्या पद्धतीने होतात.
उत्पादनक्षमता वाढते.
मोठ्या प्रमाणावर रोजगारनिर्मिती होते.
जीवनशैली सुधारते.
वाहतूक आणि संवादव्यवस्था सुधारते.

(आ) व्यापार:
आर्थिक विकासाला चालना मिळते.
रोजगाराच्या संधी निर्माण होतात.
नव्या बाजारपेठा तयार होतात.
वस्तूंचे उत्पादन आणि वितरण सोपे होते.
करसंकलनातून शासनाला अधिक महसूल मिळतो.

(इ) औद्योगिकीकरण:
रोजगारनिर्मितीला चालना मिळते.
विज्ञान आणि संशोधनाला मदत होते.
दळणवळण व वीजपुरवठ्याच्या सुविधा सुधारतात.
ग्रामीण भागात नागरीकरणाची प्रक्रिया सुरू होते.
देशाच्या GDP मध्ये वाढ होते.

(ई) शहरातील सोईसुविधा:
आरोग्यसेवा, शिक्षण, वाहतूक सुधारते.
नागरिकांचे जीवनमान उंचावते.
रोजगार व व्यापाराच्या संधी वाढतात.
तांत्रिक सुधारणा आणि स्मार्ट सिटी संकल्पना विकसित होते.
नागरी सुव्यवस्था अधिक नियोजनबद्ध होते.

(उ) शहरातील सामाजिक ऐक्य:
विविध जाती-धर्मांचे लोक एकत्र राहतात.
सांस्कृतिक देवाणघेवाण होते.
सहकार्य व सामंजस्य वाढते.
आधुनिक विचारसरणीचा प्रसार होतो.
शिक्षण, कला आणि साहित्याचा प्रसार होतो.

प्रश्न ४: पुढील बाबींची तुलना करा व उदाहरणे लिहा.

प्रश्न ५: खालील तक्का पूर्ण करा.

प्रश्न ६: स्पष्ट करा.

(अ) शहरांची वाढ विशिष्ट पद्धतीने झालेली आढळते.
उत्तर: वाहतूक, उद्योग, सेवा क्षेत्रांवर अवलंबून असते.
मूलभूत सुविधांवर परिणाम होतो.
अव्यवस्थित वाढीमुळे समस्या निर्माण होतात.

(आ) तुमच्या कल्पनेतील सुनियोजित शहर.
उत्तर: रस्ते, वाहतूक व स्वच्छता व्यवस्थेचा योग्य समन्वय.
पर्यावरणपूरक पद्धतीने नियोजन.
लोकसंख्येच्या प्रमाणात सोईसुविधा.

(इ) औद्योगिकीकरणामुळे शहरांचा विकास घडून येतो.
उत्तर: रोजगार वाढतो.
शहरातील आर्थिक स्थिती सुधारते.
व्यापार आणि सेवाक्षेत्राला चालना मिळते.

(ई) प्रदूषण – एक समस्या.
उत्तर: आरोग्यावर विपरीत परिणाम होतो.
पर्यावरणीय असंतुलन होते.
जल, वायू व ध्वनी प्रदूषण वाढते.

(उ) स्वच्छ भारत अभियान.
उत्तर: स्वच्छता जनजागृती.
कचरा व्यवस्थापन सुधारणा.
सार्वजनिक ठिकाणे स्वच्छ ठेवण्यावर भर.