भूगोल Notes Class 9 Chapter 8 Bhugol Maharashtra Board Marathi Medium

अर्थशास्त्राशी परिचय

1. अर्थशास्त्र म्हणजे काय?

• अर्थशास्त्र म्हणजे उत्पन्न आणि खर्च यांचे व्यवस्थापन.
• हा शब्द ग्रीक “ओईकोनोमिया” पासून आला आहे, ज्याचा अर्थ “कौटुंबिक व्यवस्थापन” होतो.
• मानवी गरजा अमर्याद असतात, पण त्या पूर्ण करण्यासाठी साधने मर्यादित असतात. याचा अभ्यास अर्थशास्त्रात केला जातो.

2. अर्थव्यवस्था म्हणजे काय?

• अर्थव्यवस्था म्हणजे विशिष्ट भूप्रदेशातील उत्पादन, वितरण, आणि वस्तू व सेवांचा उपभोग.
• प्रत्येक देशाची वेगळी अर्थव्यवस्था असते.

अर्थव्यवस्थेचे प्रकार:

भांडवलशाही अर्थव्यवस्था – सर्व साधनसंपत्ती खासगी मालकीची असते. (उदा. अमेरिका, जर्मनी)

समाजवादी अर्थव्यवस्था – सर्व मालमत्ता सरकारच्या ताब्यात असते. (उदा. चीन, रशिया)

मिश्र अर्थव्यवस्था – खासगी व सार्वजनिक क्षेत्रांचे सहअस्तित्व असते. (उदा. भारत, स्वीडन)

3. जागतिकीकरण म्हणजे काय?

• जागतिकीकरण म्हणजे देशाच्या अर्थव्यवस्थेला जागतिक स्तरावर एकरूप करणे.
• यामध्ये मुक्त व्यापार आणि आंतरराष्ट्रीय गुंतवणूक शक्य होते.

4. अर्थव्यवस्थेची कार्ये:

• कोणत्या वस्तू किती प्रमाणात तयार करायच्या हे ठरवणे.
• उत्पादनखर्चात बचत करणे.
• राष्ट्रीय उत्पन्न न्यायाने वाटप करणे.
• भविष्यातील आर्थिक गरजांसाठी तरतूद करणे.
• उत्पादन कोणासाठी करायचे हे ठरवणे.

5. महत्त्वाचे मुद्दे:

• अर्थशास्त्र हा महत्त्वाचा सामाजिक विषय आहे.
• प्रत्येक व्यक्ती आणि देशासाठी आर्थिक व्यवस्थापन गरजेचे आहे.
• अडम स्मिथ यांना “अर्थशास्त्राचे जनक” म्हणतात.
• भारताची अर्थव्यवस्था मिश्र स्वरूपाची आहे.