भूगोल Notes Class 9 Chapter 7 Bhugol Maharashtra Board Marathi Medium

आंतरराष्ट्रीय वाररेषा

1. जागतिक प्रमाणवेळ आणि भारतीय प्रमाणवेळ

• जागतिक प्रमाणवेळ (GMT) ग्रीनिच (0° रेखावृत्त) वरून ठरवली जाते.
• भारतीय प्रमाणवेळ (IST) 82.5° पूर्व रेखावृत्तावरून ठरवली जाते.
• GMT आणि IST यामध्ये 5 तास 30 मिनिटांचा फरक आहे.

2. आंतरराष्ट्रीय वाररेषा म्हणजे काय?

• आंतरराष्ट्रीय वाररेषा 180° रेखावृत्तावर आहे.
• ती पॅसिफिक महासागरातून जाते, जेणेकरून कोणत्याही देशाचा वार अचानक बदलू नये.
• ही वाररेषा ओलांडली की, एक दिवस पुढे किंवा मागे जावा लागतो.

3. वार आणि दिनांकाचा बदल कसा होतो?

• पूर्वेकडून पश्चिमेकडे गेल्यास – एक दिवस मागे जावा लागतो.
• पश्चिमेकडून पूर्वेकडे गेल्यास – एक दिवस पुढे जावा लागतो.
• त्यामुळे आंतरराष्ट्रीय प्रवास करताना वेगवेगळ्या ठिकाणी वेगवेगळ्या वारात प्रवेश करावा लागतो.

4. आंतरराष्ट्रीय वाररेषेचे महत्त्व

• विमानसेवा, दळणवळण, व्यापार आणि आंतरराष्ट्रीय व्यवहार यामध्ये सुसूत्रता ठेवण्यासाठी आंतरराष्ट्रीय वाररेषा महत्त्वाची आहे.
• हवाई प्रवासात वार व तारीख व्यवस्थित ठेवण्यासाठी याचा वापर होतो.

5. वार व वेळ बदलण्याचे उदाहरण

• उदाहरण:
  • जर तुम्ही जपानहून अमेरिकेला (पश्चिम दिशेने) जात असाल, तर तारखेत कोणताही बदल होत नाही.
  • जर तुम्ही अमेरिकेतून जपानला (पूर्व दिशेने) जात असाल, तर एक दिवस पुढे जावा लागतो.

6. मुख्य मुद्दे लक्षात ठेवा

• पृथ्वी पश्चिमेकडून पूर्वेकडे फिरते, त्यामुळे पूर्वेकडील ठिकाणी वेळ नेहमी पुढे असतो.
• 180° रेखावृत्त हा दिवस बदलण्याचा आधारबिंदू आहे.
• आंतरराष्ट्रीय वाररेषा काही ठिकाणी थोडीशी वळवली आहे, जेणेकरून बेटांच्या वेगवेगळ्या भागांवर दोन वेगळे दिवस पडू नयेत.