भूगोल Notes Class 9 Chapter 11 Bhugol Maharashtra Board Marathi Medium

वाहतूक व संदेशवहन

1. वाहतुकीचे प्रकार व वैशिष्ट्ये
रस्तामार्ग – छोटी व मध्यम अंतरासाठी उपयोगी, जसे की रिक्षा, बस, ट्रक.
लोहमार्ग – मोठ्या प्रमाणात प्रवासी आणि मालवाहतूक करता येते, उदा. रेल्वे, मेट्रो.
जलमार्ग – मोठ्या प्रमाणात आंतरराष्ट्रीय मालवाहतूक, उदा. जहाजे, पाणबुडी.
हवाईमार्ग – सर्वात वेगवान पण महागडा पर्याय, उदा. विमान, हेलिकॉप्टर.
नळमार्ग – गॅस, तेल, पाणी वाहतुकीसाठी वापरला जातो.

2. वाहतुकीच्या प्रभावी व्यवस्थेसाठी विचारात घ्याव्या लागणाऱ्या गोष्टी
रस्ता, रेल्वे आणि हवाई सेवा सुस्थितीत असणे.
वाहतुकीचा खर्च, वेळ व सुरक्षा.
पर्यावरणीय परिणाम – प्रदूषण व इंधन बचत.
वाहतुकीचे डिजिटल व्यवस्थापन – GPS, स्मार्ट ट्रान्सपोर्ट.

3. वाहतुकीचे फायदे
वेगवान व सुरक्षित प्रवास.
स्थानिक व आंतरराष्ट्रीय व्यापार वाढतो.
आर्थिक विकासाला गती मिळते.
नोकरीच्या संधी निर्माण होतात.

4. वाहतुकीच्या समस्या व उपाय
ट्रॅफिक जाम – सार्वजनिक वाहतूक सुधारली पाहिजे.
प्रदूषण – इलेक्ट्रिक वाहनांचा वापर वाढवावा.
अपघात – वाहतुकीचे नियम पाळणे आवश्यक.

5. संदेशवहन (Communication) चे महत्त्व
पारंपरिक साधने – टपाल, वर्तमानपत्र, रेडिओ.
आधुनिक साधने – मोबाईल, इंटरनेट, टीव्ही, उपग्रह.
आंतरराष्ट्रीय संपर्क – माहितीचे जलद प्रसारण.

6. सायबर सुरक्षा व संदेशवहनाचे धोके
हॅकिंग, फसवणूक, डेटा चोरी.
आंतरजालावर अफवा आणि चुकीची माहिती.
सुरक्षित संकेतस्थळे व पासवर्ड संरक्षण.

7. महत्त्वाचे तांत्रिक संकल्पना
GPS – वाहतूक नियोजनासाठी उपयुक्त.
कृत्रिम उपग्रह – हवामान अंदाज, सैन्य संरक्षण, टिव्ही सिग्नल.
रो-रो वाहतूक – लोहमार्गाने ट्रक वाहतूक करून खर्च वाचवणे.
हरित छन्नमार्ग – अवयव प्रत्यारोपणासाठी वाहतुकीची विशेष सुविधा.