नागरीकरण
1. नागरीकरण म्हणजे काय?
- नागरीकरण म्हणजे गावांमधून शहरांकडे होणारे स्थलांतर व त्या ठिकाणी झालेला विकास.
- कारखाने, उद्योग, वाहतूक, शिक्षण आणि आरोग्य सुविधा वाढल्यामुळे गाव शहरात रूपांतरित होते.
2. नागरीकरणाची कारणे
औद्योगिकीकरण – कारखाने सुरू झाल्याने लोकांना नोकऱ्या मिळतात.
व्यापार – मोठ्या बाजारपेठेमुळे आर्थिक व्यवहार वाढतात.
तंत्रज्ञान व यांत्रिकीकरण – शेती व उद्योगांमध्ये सुधारणा झाल्याने नवीन संधी निर्माण होतात.
वाहतूक आणि संदेशवहन – रेल्वे, रस्ते आणि इंटरनेटमुळे प्रवास व संपर्क सोपा होतो.
स्थलांतर – चांगल्या संधी व सुखसुविधांसाठी लोक गाव सोडून शहरात जातात.
3. नागरीकरणाचे फायदे
- नोकरीच्या संधी वाढतात.
- सुविधा उपलब्ध होतात: शिक्षण, दवाखाने, बाजारपेठ, वाहतूक.
- सामाजिक एकोपा निर्माण होतो.
- राहणीमान सुधारते.
4. नागरीकरणाच्या समस्या
झोपडपट्ट्या – लोकसंख्या वाढल्याने घरे अपुरी पडतात.
वाहतुकीची कोंडी – जास्त वाहनांमुळे रस्त्यावर गर्दी होते.
प्रदूषण – वायू, पाणी व ध्वनी प्रदूषण वाढते.
गुन्हेगारी – बेरोजगारीमुळे चोरी, मारामारी वाढते.
सुविधांचा तुटवडा – पाणी, वीज, आरोग्यसेवा अपुऱ्या पडतात.
5. नागरीकरणाचे उपाय
- शहरांचे योग्य नियोजन करणे.
- वाहतूक व्यवस्था सुधारणे.
- कचऱ्याचे योग्य व्यवस्थापन करणे.
- शहरांमध्ये हरित क्षेत्रे वाढवणे.
6. स्मार्ट सिटी योजना
- आधुनिक तंत्रज्ञान वापरून शहरांचा विकास करणे.
- वाहतूक व पाणीपुरवठा सुधारण्यासाठी उपाययोजना करणे.
7. तुम्ही काय करू शकता?
- शहर स्वच्छ ठेवण्यासाठी प्रयत्न करणे.
- वाहतुकीचे नियम पाळणे.
- वृक्षारोपण करणे.
Leave a Reply