सामान्य विज्ञान Question Answer Class 8 Chapter 12 Samanya Vigyan Maharashtra Board Marathi Medium

आम्ल, आम्लारी ओळख

1. खाली दिलेली द्रावणे आम्ल की आम्लारी ते ओळखा.

उत्तर – 

2. सूत्रांवरून रासायनिक नावे लिहा.

उत्तर – 

• H₂SO₄ – सल्फ्यूरिक एसिड (गंधक आम्ल)
• Ca(OH)₂ – कॅल्शियम हायड्रॉक्साईड (चुना पाणी)
• HCl – हायड्रोक्लोरिक एसिड (लवण आम्ल)
• NaOH – सोडियम हायड्रॉक्साईड (कास्टिक सोडा)
• KOH – पोटॅशियम हायड्रॉक्साईड (कास्टिक पोटॅश)
• NH₄OH – अमोनियम हायड्रॉक्साईड

3. सल्फ्युरिक आम्लाला रासायनिक उद्योगधंद्यात सर्वांत जास्त महत्त्व का आहे?

उत्तर – 

• सल्फ्युरिक आम्ल हे एक महत्त्वाचे औद्योगिक आम्ल आहे कारण ते अनेक रासायनिक प्रक्रिया आणि उत्पादनांमध्ये वापरले जाते.
• ते खतनिर्मिती (सुपर फॉस्फेट, अमोनियम सल्फेट), पेट्रोलियम शुद्धीकरण, रंग, औषधे, स्फोटके आणि बॅटरी उत्पादनासाठी उपयोगी आहे.
• याला “रसायनांचा राजा” असेही म्हणतात कारण ते मोठ्या प्रमाणावर रासायनिक अभिक्रियांमध्ये वापरले जाते.

4. उत्तरे द्या.

अ. क्लोराइड क्षार मिळवण्यास कोणते आम्ल वापरले पाहिजे?

उत्तर – हायड्रोक्लोरिक आम्ल (HCl) वापरले पाहिजे, कारण हे सोडियम, पोटॅशियम आणि कॅल्शियमसारख्या धातूंसोबत अभिक्रिया करून त्यांची क्लोराइड क्षारे तयार करते.

आ. एका खडकाच्या नमुन्यावर लिंबाचा रस पिळताच तो फसफसतो आणि त्यात निर्माण होणाऱ्या वायूने चुन्याची निवळी पांढरी बनते. खडकात कोणत्या प्रकारचे संयुग आहे?

उत्तर – 

• खडकात कॅल्शियम कार्बोनेट (CaCO₃) आहे.
• कारण लिंबाच्या रसातील आम्ल कॅल्शियम कार्बोनेटशी अभिक्रिया करून कार्बन डायऑक्साइड (CO₂) वायू सोडतो, जो चुन्याच्या निवळीला पांढरा बनवतो.

इ. प्रयोगशाळेतील एका अभिक्रियाकारकाच्या बाटलीवरची चिठ्ठी खराब झाली. त्या बाटलीतील द्रव्य आम्ल आहे की नाही हे तुम्ही कसे शोधून काढाल?

उत्तर – लिटमस पेपर चाचणी वापरली जाईल:

• • जर निळा लिटमस लाल झाला, तर ते आम्ल आहे.
  • जर लाल लिटमस निळा झाला नाही, तर ते आम्ल नाही.

5. खालील प्रश्नांची उत्तरे लिहा.

अ. आम्ल व आम्लारीतील फरक स्पष्ट करा.

आ. दर्शकावर मिठाचा परिणाम का होत नाही?

उत्तर – मिठे उदासीन असतात आणि ते आम्ल किंवा आम्लारीसारखे दर्शकांवर रंग बदलत नाहीत.

इ. उदासिनीकरणातून कोणते पदार्थ तयार होतात?

उत्तर –  मीठ आणि पाणी तयार होते.

• साधी प्रतिक्रिया: आम्ल + आम्लारी → मीठ + पाणी
• उदा. HCl + NaOH → NaCl + H₂O

ई. आम्लाचे औद्योगिक उपयोग कोणते ?

उत्तर – 

• हायड्रोक्लोरिक आम्ल (HCl) – अन्न प्रक्रिया, औषधनिर्मिती
• सल्फ्युरिक आम्ल (H₂SO₄) – खत, बॅटरी, पेट्रोलियम शुद्धीकरण
• नायट्रिक आम्ल (HNO₃) – स्फोटके, खत
• ॲसिटिक आम्ल (CH₃COOH) – खाद्यपदार्थांमध्ये व्हिनेगर

6. रिकाम्या जागा भरा.

1. आम्लातील प्रमुख घटक हायड्रोजन आयन (H⁺) आहे.
2. आम्लारीतील प्रमुख घटक हायड्रॉक्साईड आयन (OH⁻) आहे.
3. टार्टारिक हे सेंद्रिय (ऑर्गॅनिक) आम्ल आहे.

7. जोड्या लावा.

8. चूक की बरोबर ते लिहा.

अ. धातूंची ऑक्साइडस् आम्लारीधर्मी असतात.

उत्तर – बरोबर (धातूंची ऑक्साइडस् पाण्यात विरघळून आम्लारी तयार करतात, उदा. Na₂O + H₂O → NaOH)

आ. मीठ आम्लधर्मी आहे.

उत्तर – चूक (मीठ उदासीन असते, ते ना आम्लधर्मी ना आम्लारीधर्मी असते.)

इ. क्षारांमुळे धातूचे क्षरण होते.

उत्तर – बरोबर (काही क्षारे धातूंशी अभिक्रिया करून त्यांचे क्षरण करतात, उदा. NaOH अल्युमिनियमला गंजवतो.)

ई. क्षार उदासीन असतात.

उत्तर – चूक (सर्व क्षार उदासीन नसतात; काही आम्लारीधर्मी असतात, उदा. NaOH, KOH.)

9. पुढील पदार्थांचे आम्लधर्मी, आम्लारीधर्मी व उदासीन या गटांत वर्गीकरण करा.