सामान्य विज्ञान Important Questions Class 8 Chapter 1 Samanya Vigyan Maharashtra Board Marathi Medium

सजीव सृष्टी व सूक्ष्मजीवांचे वर्गीकरण

लहान प्रश्न

1. सजीवांचे वर्गीकरण का आवश्यक आहे?

उत्तर – सजीवांच्या गुणधर्मांनुसार त्यांना गटांमध्ये समजून घेण्यासाठी वर्गीकरण आवश्यक आहे.

2. सजीवांचे वर्गीकरण करणाऱ्या शास्त्राला काय म्हणतात?

उत्तर – सजीवांचे वर्गीकरण करणाऱ्या शास्त्राला प्राणिशास्त्र म्हणतात.

3. सजीवांच्या वर्गीकरणासाठी कोणती पद्धती सर्वाधिक स्वीकारली गेली आहे?

उत्तर – व्हिटाकर यांची पंचसृष्टि वर्गीकरण पद्धती सर्वाधिक स्वीकारली गेली आहे.

4. मोनेरा सृष्टीमध्ये कोणते सजीव समाविष्ट होतात?

उत्तर – जीवाणू व निळसर-हिरव्या शैवाल मोनेरा सृष्टीत येतात.

5. प्रोटिस्टा सृष्टीतील सजीवांची प्रमुख वैशिष्ट्ये कोणती?

उत्तर – हे एकपेशीय व दृश्यकेंद्रकी सजीव असून विविध प्रकारे अन्न ग्रहण करतात.

6. कवकांची पेशीभित्तिका कोणत्या पदार्थाने बनलेली असते?

उत्तर – कायटीन या पदार्थाने कवकांची पेशीभित्तिका बनलेली असते.

7. कोणत्या सृष्टीतील सजीव प्रकाशसंश्लेषण करतात?

उत्तर – वनस्पती (Plantae) सृष्टीतील सजीव प्रकाशसंश्लेषण करतात.

8. विषाणू हे सजीव की निर्जीव?

उत्तर – विषाणू निर्जीव व सजीव यामधील संक्रमणक स्वरूपाचे असतात.

9. जीवाणूंच्या पुनरुत्पादनाची पद्धत कोणती?

उत्तर – जीवाणू प्रामुख्याने द्विखंडनाने पुनरुत्पादन करतात.

10. प्लास्मोडिअम कोणता रोग निर्माण करतो?

उत्तर – प्लास्मोडिअम मलेरिया रोग निर्माण करतो.

दीर्घ प्रश्न

1. सजीवांचे वर्गीकरण करण्याचे फायदे सांगा.

उत्तर – सजीवांचे वर्गीकरण केल्याने त्यांचा अभ्यास करणे सोपे होते. समान गुणधर्म असलेल्या सजीवांना एका गटात ठेवता येते. त्यामुळे त्यांचे जीवनचक्र, सवयी, उपयोग आणि हानी समजून घेता येतात.

2. व्हिटाकर यांच्या पंचसृष्टि वर्गीकरण पद्धतीची माहिती द्या.

उत्तर – व्हिटाकर यांनी सजीवांना मोनेरा, प्रोटिस्टा, कवक, वनस्पती आणि प्राणी अशा पाच सृष्ट्यांमध्ये विभागले आहे. या पद्धतीमध्ये सजीवांच्या पेशींची रचना, पोषण पद्धती व पुनरुत्पादन विचारात घेतले जाते.

3. कवकांचे पोषण प्रकार कोणते असतात?

उत्तर – कवक हे मुख्यतः मृतोपजीवी, परजीवी आणि सहजीवी स्वरूपात पोषण घेतात. मृत सजीवांवर राहणारे कवक मृतोपजीवी असतात. परजीवी कवक इतर सजीवांवर जगतात आणि सहजीवी कवक दोन्ही सजीवांना फायदा होईल अशा प्रकारे राहतात.

4. विषाणूंची वैशिष्ट्ये लिहा.

उत्तर – विषाणू सजीव आणि निर्जीव यामधील संक्रमणक स्वरूपाचे असतात. ते पेशींशिवाय अस्तित्वात राहू शकत नाहीत. पुनरुत्पादनासाठी त्यांना जिवंत पेशी आवश्यक असतात.

5. प्राणी सृष्टीतील सजीव कसे असतात?

उत्तर – प्राणी सृष्टीतील सजीव हे बहुपेशीय आणि परपोषी असतात. ते स्वतः अन्न तयार करू शकत नाहीत. विविध प्रकारच्या हालचालींमध्ये सक्षम असतात.

6. शैवालांची वैशिष्ट्ये सांगा.

उत्तर – शैवाल हे वनस्पतीसदृश जीव असून ते प्रकाशसंश्लेषण करतात. ते एकपेशीय किंवा बहुपेशीय असू शकतात. त्यांच्यामध्ये क्लोरोफिल असतो, ज्यामुळे ते हिरवे दिसतात.

7. मोनेरा आणि प्रोटिस्टा सृष्टीतील फरक सांगा.

उत्तर – मोनेरा सृष्टीतील सजीव आदिकेंद्रकी असतात, तर प्रोटिस्टा सृष्टीतील सजीव दृश्यकेंद्रकी असतात. मोनेरा सृष्टीतील बहुतेक सजीव सूक्ष्मजीव असतात, तर प्रोटिस्टामध्ये अमिबा, युग्लिना सारखे सजीव असतात.

8. परजीवी कवक म्हणजे काय?

उत्तर – परजीवी कवक हे इतर सजीवांवर अवलंबून असतात. हे इतर सजीवांच्या शरीरातून अन्न मिळवतात आणि त्यांचे नुकसान करतात. उदा. कॅन्डिडा आणि काही प्रकारचे बुरशीजन्य रोगकारक जीव.

9. बॅक्टेरिओफेज म्हणजे काय?

उत्तर – बॅक्टेरिओफेज हे बॅक्टेरियाला संसर्ग करणारे विषाणू आहेत. ते जिवाणूंच्या आत प्रवेश करून त्यांचे नियंत्रण घेतात आणि त्यांचा नाश करतात.

10. अमीबा कसा हालचाल करतो?

उत्तर – अमीबा छद्मपादाच्या (Pseudopodia) साहाय्याने हालचाल करतो. छद्मपाद म्हणजे अस्थायी पाय असतात जे अमीबा अन्न ग्रहण करताना आणि हालचाल करताना तयार करतो.