संस्कृतम् आनन्द: (संयुक्त) Class 8 Question Answers भाषासूत्रम ४ Sanskrit Maharashtra Board

भाषाभ्यासः

Page – 51

१. उचितं लट्लकाररूपं लिखत । (योग्य लट्लकार रूपे लिहा.)

Page – 53

 प्र. १. (अ) चित्रं दृष्ट्वा नाम लिखत । (चित्र पाहून नाव लिहा.)

• पंखः (पंखा)
• पृष्ठथैली (शाळेची बॅग)
• शकुनिः (पक्षी – बहुधा बाज)

(आ) योग्यम् उत्तरं चिनुत । (योग्य उत्तर निवडा.)

1. (क) क् ख् ग् घ् ङ् (ङ् योग्य आहे.)
2. (ख) ‘च्’ इति वर्णः तालव्यः (तालव्य वर्ण आहे.)

(इ) अक्षरैः अङ्कैः वा सङ्ख्याः लिखत । (संख्या अक्षर किंवा अंकांनी लिहा.)

1. २ – द्वे
2. १९ – नवदश
3. ३६ – षट्त्रिंशत्

(ई) समयं दर्शयत । (समय दर्शवा.)

1. सपादसप्तवादनम् – ७:१५
2. सर्द्धाष्टवादनम् – ८:३० (उत्तर उदाहरण आहे.)

प्र. २. (अ) मञ्जूषात: समानार्थकशब्दान् लिखत । (केवलम् २)

1. शोभते → राजते (ते चमकते.)
2. वनम् → काननम् (अरण्य.)
3. मनुष्यः → मानवः (माणूस.)
4. पुष्पम् → कुसुमम् (फूल.)

(आ) विरुद्धार्थक – शब्दयुग्मं चिनुत । (केवलम् २ )

1. क्षयः × अक्षयः (क्षय – नाश, अक्षय – अविनाशी.)
2. मूर्खः × पण्डितः (मूर्ख – अज्ञानी, पंडित – विद्वान.)
3. सुखम् × दुःखम् (सुख – आनंद, दुःख – वेदना.)
4. कातरः × धीरः (भ्याड – धैर्यवान.)

(इ) मेलनं कुरुत । (योग्य जोड्या लावा.)

प्र. ३. (अ) श्लोकपूर्तिं कुरुत । (केवलम् १)

1. अमन्त्रमक्षरं नास्ति नास्ति मूलमनौषधम्।
2. शतेषु जायते शूरः सहस्रेषु च पण्डितः।

(आ) एकवाक्येन उत्तरं लिखत । (केवलम् २)

1. देवः कुत्र वर्तते?

• देवः भक्तहृदये वर्तते। (देव भक्ताच्या हृदयात असतो.)

2. पुरा सर्वे पर्वताः कीदृशाः?

• पुरा सर्वे पर्वताः सपक्षाः आसन्। (पूर्वी पर्वतांना पंख होते.)

3. अश्वः किम् उल्लङ्घयति?

• अश्वः जलप्रवाहं उल्लङ्घयति। (घोडा पाण्याचा प्रवाह पार करतो.)

4. राजा कुत्र पूज्यते?

• राजा स्वदेशे पूज्यते। (राजा आपल्या देशात पूजला जातो.)

प्र. ४ (अ)(क) माध्यमभाषया गद्यांशस्य सरलार्थं लिखत । (केवलम् १)

(अ) मारुतीच्या उड्डाणाची कथा (मारुतीच्या उड्डाणाचा सोपा अर्थ.)

मारुती सीता मातेच्या शोधासाठी लंकेला गेला. त्याच्या वाटेत महासागर होता. समुद्राच्या तळाशी मैनाक पर्वत होता. जेव्हा मैनाक पर्वताने हनुमानाला पाहिले, तेव्हा तो वर आला आणि हनुमानाला विश्रांती घेण्यास सांगितले. परंतु, हनुमानाने आपल्या कार्यावर लक्ष केंद्रित केले आणि थांबला नाही.

(आ) कृष्ण व गोपबालकांचा संवाद (कृष्ण व गोपांचे संभाषण.)

एका दिवशी भोजनाच्या वेळी सर्व गोप कृष्णाच्या भोवती बसले. कृष्णाने विचारले, “आज भोजनासाठी काय आणले आहे?” एका गोपाने सांगितले, “माझ्याकडे दध्योदन (दहीभात) आहे.” दुसऱ्याने सांगितले, “माझ्याकडे चुरमुरे आहेत.”

(ख) माध्यमभाषया पद्यांशस्य सरलार्थं लिखत । (केवलम् १)

1. अपि स्वर्णमयी लङ्का न मे लक्ष्मण रोचते।

जननी जन्मभूमिश्च स्वर्गादपि गरीयसी॥

• सोनेरी लंका असूनही, मला ती आवडत नाही. माझी आई आणि मातृभूमी स्वर्गाहूनही मोठी आहे.

2. अपारे काव्यसंसारे कविरेकः प्रजापतिः।

यथास्मै रोचते विश्वं तथा वै परिवर्तते॥

• कवितेच्या असीम जगात कवीच ब्रह्मा असतो. त्याला जसे आवडते तसे तो जग निर्माण करतो.

(आ) माध्यमभाषया उत्तरं लिखत (केवलम् १)

1) “न शोभते क्रियाहीनं मधुरं वचनं तथा” । एतद् वाक्यं स्वभाषया स्पष्टीकुरुत ।

👉 गोड बोलणे चांगले असते, पण जर ते कृतीशिवाय असेल, तर त्याला कोणतेही महत्त्व राहत नाही. फक्त मधुर वचन सांगून उपयोग नाही, त्यासोबत कृतीही असावी.

2) उपकारस्य स्मरणं मैनाकेन कथं कृतम् ?

👉 मैनाक पर्वताने वायुदेवाच्या उपकाराचे स्मरण करून हनुमानाला विश्रांती घेण्यासाठी समुद्रातून वर येऊन मदत केली. त्यामुळे तो वायुदेवाच्या ऋणातून मुक्त होऊ इच्छित होता.

प्र. ५. (अ) पृथक् कुरुत। (केवलम् ४/६)

(आ) अधोदत्तेषु केवलं प्रश्नद्वयस्य उत्तराणि लिखत ।

(१) योग्यविभक्तिरूपं लिखत । (केवलम् २)

1. जनकः (मयि) न कदापि क्रुध्यति ।
2. अहं (देवालयं) गच्छामि ।

(२) अव्ययस्य उपयोगं कृत्वा वाक्यनिर्माणं कुरुत । (केवलम् २)

1. अत्र अस्माकं विद्यालयः अस्ति ।
2. सः उभयतः नदीं पश्यति ।

(३) शुद्धं शब्दं चिनुत । (केवलम् २)

1. दुग्धम्
2. हरितः

(४) सूचनानुसारं वाक्यपरिवर्तनं कुरुत । (केवलम् २ वाक्ये)

1. दशरथस्य पुत्रः कः ? (प्रश्ननिर्माणम्)
2. अहम् मित्राय लेखनीं यच्छामि । (त्वम् → अहम्)
3. शिक्षकाः सुधाखण्डेन लिखन्ति । (बहुवचनम्)

(आ) माध्यमभाषया उत्तरं लिखत । (केवलम् १)

1. “न शोभते क्रियाहीनं मधुरं वचनं तथा”

👉 मिठी बात यदि कर्महीन हो, तो वह अच्छी नहीं लगती। केवल अच्छे शब्दों का कोई मूल्य नहीं होता, जब तक कि उनके साथ कर्म न हो।

2. उपकारस्य स्मरणं मैनाकेन कथं कृतम् ?

👉 मैनाक पर्वत ने समुद्र से बाहर आकर हनुमानजी को विश्राम करने का निवेदन किया। यह उसने वायुदेव के उपकार का स्मरण करके किया, क्योंकि वायुदेव ने पूर्वकाल में उसकी रक्षा की थी।

प्र. ५. (अ) पृथक् कुरुत। (केवलम् ४/६)