भाषाभ्यासः
१. सम्बन्धवाचका:
संबंध सूचक शब्द
संस्कृतम्:
- रावणस्य पुत्रः मेघनादः।
- धृतराष्ट्रस्य पुत्रः दुर्योधनः।
- रामस्य पुत्रः लवः।
- भीमस्य पुत्रः घटोत्कचः।
- मेघनादस्य पिता रावणः।
- दुर्योधनस्य पिता धृतराष्ट्रः।
- दशरथस्य पुत्रः रामः।
- घटोत्कचस्य पिता भीमः।
मराठी:
- रावणाचा मुलगा मेघनाद आहे.
- धृतराष्ट्राचा मुलगा दुर्योधन आहे.
- रामाचा मुलगा लव आहे.
- भीमाचा मुलगा घटोत्कच आहे.
- मेघनादाचा पिता रावण आहे.
- दुर्योधनाचा पिता धृतराष्ट्र आहे.
- दशरथाचा मुलगा राम आहे.
- घटोत्कचाचा पिता भीम आहे.
हिन्दी:
- रावण का पुत्र मेघनाद है।
- धृतराष्ट्र का पुत्र दुर्योधन है।
- राम का पुत्र लव है।
- भीम का पुत्र घटोत्कच है।
- मेघनाद का पिता रावण है।
- दुर्योधन का पिता धृतराष्ट्र है।
- दशरथ का पुत्र राम है।
- घटोत्कच का पिता भीम है।
काव्य वाचक (लेखक व कवि):
संस्कृतम्:
- रामायणस्य कविः वाल्मीकि।
- महाभारतस्य कविः व्यासः।
- रघुवंशस्य कविः कालिदासः।
- गीतगोविन्दस्य कविः जयदेवः।
मराठी:
- रामायणाचा कवी वाल्मीकी आहे.
- महाभारताचा कवी व्यास आहे.
- रघुवंशाचा कवी कालिदास आहे.
- गीतगोविंदाचा कवी जयदेव आहे.
हिन्दी:
- रामायण के कवि वाल्मीकि हैं।
- महाभारत के कवि व्यास हैं।
- रघुवंश के कवि कालिदास हैं।
- गीतगोविंद के कवि जयदेव हैं।
पत्नि-पति सम्बन्धः
संस्कृतम्:
- लक्ष्मणस्य पत्नी ऊर्मिला।
- माधवस्य पत्नी रमा।
- पार्वत्या: पति: शिव:।
- विठ्ठलस्य पत्नी रुक्मिणी।
- रामस्य पत्नी सीता।
मराठी:
- लक्ष्मणाची पत्नी ऊर्मिला आहे.
- माधवाची पत्नी रमा आहे.
- पार्वतीचा पती शिव आहे.
- विठ्ठलाची पत्नी रुक्मिणी आहे.
- रामाची पत्नी सीता आहे.
हिन्दी:
- लक्ष्मण की पत्नी ऊर्मिला है।
- माधव की पत्नी रमा है।
- पार्वती के पति शिव हैं।
- विठ्ठल की पत्नी रुक्मिणी है।
- राम की पत्नी सीता है।
भाषाभ्यासः
1. योग्येन रूपेण गीतं पूरयत।
(काक) ————- वर्णः कृष्णः कृष्णः ।
(पर्ण) —————वर्णः हरितः हरितः ।
(आग्र).————– वर्ण; पीतः पीतः ।
(गगन)———– वर्णः नीलः नीलः ।
संस्कृतम्:
- काकस्य वर्णः कृष्णः।
- पर्णस्य वर्णः हरितः।
- आग्रस्य वर्णः पीतः।
- गगनस्य वर्णः नीलः।
मराठी:
- कावळ्याचा रंग काळा आहे.
- पानाचा रंग हिरवा आहे.
- मातीचा रंग पिवळा आहे.
- आकाशाचा रंग निळा आहे.
हिन्दी:
- कौए का रंग काला है।
- पत्ते का रंग हरा है।
- मिट्टी का रंग पीला है।
- आकाश का रंग नीला है।
2. वाक्यानि लिखत।
शर्करा → स्वादः → मधुरः ………………………..
यानम् → वेगः → अधिकः ………………………..
बालकः → युतकम् → मलिनम् ……………………….
नदी → जलम् → शीतम् ……………………….
संस्कृतम्:
- शर्करा मधुरा अस्ति।
- यानस्य वेगः अधिकः।
- बालकस्य युतकम् मलिनम्।
- नद्याः जलम् शीतलम्।
मराठी:
- साखर गोड असते.
- वाहनाचा वेग जास्त असतो.
- मुलाचे शर्ट मळकट आहे.
- नदीचे पाणी थंड आहे.
हिन्दी:
- शक्कर मीठी होती है।
- गाड़ी की गति अधिक होती है।
- बच्चे की शर्ट गंदी है।
- नदी का पानी ठंडा है।
३. मेलनं कुरुत ।
एषः | मम |
---|---|
तद् | तस्य |
अहम् | मम |
त्वम् | तव |
एषा | एतस्याः |
४. शब्दरूपाणि लिखत । यथा देवः-देवस्य
पुल्लिंग (Masculine) शब्दरूपाणि
विभक्ति | सूर्यः | स्यूतः | गणेशः | पादपः |
---|---|---|---|---|
प्रथमा (Nominative) | सूर्यः | स्यूतः | गणेशः | पादपः |
द्वितीया (Accusative) | सूर्यं | स्यूतं | गणेशं | पादपं |
तृतीया (Instrumental) | सूर्येण | स्यूतेन | गणेशेन | पादपेण |
चतुर्थी (Dative) | सूर्याय | स्यूताय | गणेशाय | पादपाय |
पंचमी (Ablative) | सूर्यात् | स्यूतात् | गणेशात् | पादपात् |
षष्ठी (Genitive) | सूर्यस्य | स्यूतस्य | गणेशस्य | पादपस्य |
सप्तमी (Locative) | सूर्ये | स्यूते | गणेशे | पादपे |
द्विवचन (Dual) | सूर्यौ | स्यूतौ | गणेशौ | पादपौ |
बहुवचन (Plural) | सूर्या: | स्यूताः | गणेशाः | पादपाः |
स्त्रीलिंग (Feminine) शब्दरूपाणि
विभक्ति | माला | बालिका | मापिका | शाटिका |
---|---|---|---|---|
प्रथमा (Nominative) | माला | बालिका | मापिका | शाटिका |
द्वितीया (Accusative) | मालाम् | बालिकाम् | मापिकाम् | शाटिकाम् |
तृतीया (Instrumental) | मालया | बालिकया | मापिकया | शाटिकया |
चतुर्थी (Dative) | मालायै | बालिकायै | मापिकायै | शाटिकायै |
पंचमी (Ablative) | मालायाः | बालिकायाः | मापिकायाः | शाटिकायाः |
षष्ठी (Genitive) | मालायाः | बालिकायाः | मापिकायाः | शाटिकायाः |
सप्तमी (Locative) | मालायाम् | बालिकायाम् | मापिकायाम् | शाटिकायाम् |
द्विवचन (Dual) | माले | बालिके | मापिके | शाटिके |
बहुवचन (Plural) | मालाः | बालिकाः | मापिकाः | शाटिकाः |
नपुंसकलिंग (Neuter) शब्दरूपाणि
विभक्ति | जलम् | गृहम् | वनम् | शरीरम् |
---|---|---|---|---|
प्रथमा (Nominative) | जलम् | गृहम् | वनम् | शरीरम् |
द्वितीया (Accusative) | जलम् | गृहम् | वनम् | शरीरम् |
तृतीया (Instrumental) | जलेन | गृहेन | वनेन | शरीरेण |
चतुर्थी (Dative) | जलाय | गृहाय | वनाय | शरीराय |
पंचमी (Ablative) | जलात् | गृहत् | वनात् | शरीरात् |
षष्ठी (Genitive) | जलस्य | गृहस्य | वनस्य | शरीरस्य |
सप्तमी (Locative) | जले | गृहे | वने | शरीरे |
द्विवचन (Dual) | जले | गृहे | वने | शरीरे |
बहुवचन (Plural) | जलानि | गृहानि | वनानि | शरीराणि |
५. चित्रस्थ-शब्दानाम् आधारेण वाक्यानि रचयत ।
- पताका अदः अस्ति। (झेंडा खाली आहे / झंडा नीचे है।)
- गिरिः पृष्ठतः अस्ति। (डोंगर मागे आहे / पहाड़ पीछे है।)
- नदी दक्षिणतः अस्ति। (नदी दक्षिणेस आहे / नदी दक्षिण में है।)
- वृक्षः वामतः अस्ति। (झाड डावीकडे आहे / पेड़ बाईं ओर है।)
- सूर्यः उपरि अस्ति। (सूर्य वर आहे / सूरज ऊपर है।)
- पाठशाला पुरतः अस्ति। (शाळा समोर आहे / विद्यालय सामने है।)
Leave a Reply