भाषाभ्यास
श्लोक १
१. एकवाक्येन उत्तरत।
अ) राजा कुत्र पूज्यते?
उत्तरम् – राजा स्वदेशे पूज्यते।
मराठी प्रश्न – राजा कुठे पूजला जातो?
मराठी उत्तर – राजा आपल्या देशात पूजला जातो।
आ) कः सर्वत्र पूज्यते?
उत्तरम् – विद्वान् सर्वत्र पूज्यते।
मराठी प्रश्न – कोण सर्वत्र पूजला जातो?
मराठी उत्तर – विद्वान् सर्वत्र पूजला जातो।
२. चतुर्थं पदं लिखत।
विद्वान् = विद्वत्वम्‌ :: नृपः = नृपत्वम्।
३. समूहेतरपदं चिनुत।
अ) भूपः, महीपालः, पार्थिवः, पण्डितः➡ समूहेतरपदं – पण्डितः (हा विद्वान् आहे, राजा नाही)।
आ) प्राज्ञः, विचक्षणः, चाणाक्षः, क्षितिपतिः➡ समूहेतरपदं – क्षितिपतिः (हा राजा आहे, विद्वान् नाही)।
श्लोक २
१. एकवाक्येन उत्तरत।
अ) कीदृशः कुरङ्गः न कदापि दृष्टः?
उत्तरम् – सुवर्णस्य कुरङ्गः न कदापि दृष्टः।
मराठी प्रश्न – कसा हरण कधीही पाहिला जात नाही?
मराठी उत्तर – सोन्याचा हरण कधीही पाहिला जात नाही।
आ) सुवर्णस्य कुरङ्गस्य तृष्णा कस्य जायते?
उत्तरम् – सुवर्णस्य कुरङ्गस्य तृष्णा रघुनन्दनस्य जायते।
मराठी प्रश्न – सोन्याच्या हरणाची इच्छा कोणाला झाली?
मराठी उत्तर – सोन्याच्या हरणाची इच्छा प्रभु श्रीरामांना झाली।
२. मेलं कुरुत।
| शब्दः | योग्य शब्द |
|---|---|
| कुरङ्गः | मृगः |
| रघुनन्दनः | रामः |
| तृष्णा | पिपासा |
| बुद्धिः | प्रज्ञा |
श्लोक ३
१. एकवाक्येन उत्तरत।
अ) कीदृशम् अक्षरं नास्ति?
उत्तरम् – अमन्त्रमक्षरं नास्ति।
मराठी प्रश्न – कोणते अक्षर उपयोगी नसते?
मराठी उत्तर – मंत्र न होणारे अक्षर नसते।
आ) कीदृशं मूलं नास्ति?
उत्तरम् – अनौषधं मूलं नास्ति।
मराठी प्रश्न – कोणते मूल औषध नसते?
मराठी उत्तर – कोणतेही मूल निरुपयोगी नसते।
इ) कीदृशः पुरुषः नास्ति?
उत्तरम् – अयोग्यः पुरुषः नास्ति।
मराठी प्रश्न – अयोग्य मनुष्य का नसतो?
मराठी उत्तर – कारण प्रत्येक मनुष्याला योग्य मार्गदर्शनाने योग्य बनवता येते।
ई) कः दुर्लभः?
उत्तरम् – योजकः तत्र दुर्लभः।
मराठी प्रश्न – कोण दुर्मिळ आहे?
मराठी उत्तर – योग्य मनुष्याला योग्य प्रकारे वापरणारा (नेता) दुर्मिळ आहे।
श्लोक ४
१. मेलं कुरुत।
| शब्दः | योग्य कारणम् |
|---|---|
| बलिः: बद्धः | अतिदानात् |
| सुयोधनः: बद्धः | अतिमानात् |
| रावणः: विनष्टः | लोभ्यात् |
२. एकवाक्येन उत्तरत।
अ) बलिः कस्मात् बद्धः?
उत्तरम् – बलिः अतिदानात् बद्धः।
मराठी प्रश्न – बलि कोणत्या कारणाने बद्ध झाला?
मराठी उत्तर – अती दानधर्मामुळे राजा बलि बद्ध झाला।
आ) सुयोधनः कस्मात् बद्धः?
उत्तरम् – सुयोधनः अतिमानात् बद्धः।
मराठी प्रश्न – सुयोधन कोणत्या कारणाने बद्ध झाला?
मराठी उत्तर – अती अहंकारामुळे सुयोधन बद्ध झाला।
इ) रावणः कस्मात् विनष्टः?
उत्तरम् – रावणः लोभ्यात् विनष्टः।
मराठी प्रश्न – रावण कोणत्या कारणाने विनष्ट झाला?
मराठी उत्तर – स्त्रीप्रती लोभामुळे रावण विनष्ट झाला।
ई) किं सर्वत्र वर्जयेत?
उत्तरम् – अति सर्वत्र वर्जयेत।
मराठी प्रश्न – कोणती गोष्ट टाळली पाहिजे?
मराठी उत्तर – कोणतीही गोष्ट अति प्रमाणात करू नये।
श्लोक ५
१. रिक्तस्थानं पूरयत।
| विशेषणम् | विशेष्यम् |
|---|---|
| स्वर्णमयी | लङ्का |
| गरीयसी | जननी, जन्मभूमिः |
श्लोक ६
१. एकवाक्येन उत्तरत।
अ) हारा: कीदृशा:?
उत्तरम् – हारा: चन्द्रोज्वलाः।
मराठी प्रश्न – हार कसे असतात?
मराठी उत्तर – हार चंद्राप्रमाणे चमकणारे असतात।
आ) मूर्ध्जाः कीदृशाः?
उत्तरम् – मूर्ध्जाः अलङ्कृता।
मराठी प्रश्न – केस कसे असावेत?
मराठी उत्तर – केस व्यवस्थित सजवलेले असावेत।
इ) यथार्थं भूषणं किम्?
उत्तरम् – यथार्थं भूषणं वाणी।
मराठी प्रश्न – खरे भूषण कोणते आहे?
मराठी उत्तर – खरे भूषण म्हणजे सभ्य भाषा (संस्कारित वाणी)।
ई) का पुरुषं समलङ्करोति?
उत्तरम् – संस्कृता वाणी पुरुषं समलङ्करोति।
मराठी प्रश्न – पुरुषाला कोणते भूषण शोभते?
मराठी उत्तर – संस्कारित भाषा (सभ्य बोलणे) हे पुरुषाचे खरे भूषण आहे।
२. समानार्थकशब्दान् मेलयत।
| शब्दः | समानार्थक शब्दः |
|---|---|
| मूर्ध्जाः | केशः |
| केयूरः | बाहुभूषणानि |
| कुसुमम् | प्रसूनम् |
| वाणी | भाषा |
| भूषणम् | अलंकारः |
Leave a Reply