संसदीय शासन पद्धतीची ओळख
1. दिलेल्या पर्यायांपैकी योग्य पर्याय निवडून विधाने पुन्हा लिहा.
(1) संसदीय शासन पद्धती ……… येथे विकसित झाली.
(अ) इंग्लंड (ब) फ्रान्स
(क) अमेरिका (ड) नेपाळ
उत्तर – (अ) इंग्लंड
(2) अध्यक्षीय शासन पद्धतीत ……… हे कार्यकारी प्रमुख असतात.
(अ) प्रधानमंत्री (ब) लोकसभा अध्यक्ष
(क) राष्ट्राध्यक्ष (ड) राज्यपाल
उत्तर – (क) राष्ट्राध्यक्ष
3. पुढील विधाने सकारण स्पष्ट करा.
(1) भारताने संसदीय शासनपद्धतीचा स्वीकार केला.
उत्तर – भारतात ब्रिटिश कालखंडात संसदीय संस्था अस्तित्वात आल्या होत्या. त्यामुळे भारतीयांना या पद्धतीचा परिचय झाला होता. याशिवाय, संसदीय शासनपद्धतीत कायदेमंडळ कार्यकारी मंडळावर नियंत्रण ठेवू शकते, आणि ही पद्धत भारतीय लोकशाहीस अनुकूल असल्याने संविधानकारांनी तिचा स्वीकार केला.
(2) संसदीय शासनपद्धतीत चर्चा व विचारविनिमय महत्त्वाचे असते.
उत्तर – संसदेतील निर्णय चर्चा आणि विचारविनिमयावर आधारित असतात. विरोधी पक्षही आपले मुद्दे मांडू शकतो. यामुळे धोरण व कायदे अधिक स्पष्ट आणि लोकहितकारी बनतात.
4. खालील प्रश्नांची 25 ते 30 शब्दांत उत्तरे लिहा.
(1) जबाबदार शासनपद्धती म्हणजे काय?
उत्तर – संसदीय शासनपद्धतीत कार्यकारी मंडळ हे कायदेमंडळाप्रती जबाबदार असते. संसद कार्यकारी मंडळावर विश्वास ठेवत असेल तरच सरकार टिकते; अन्यथा अविश्वास ठरावाद्वारे सरकार बदलले जाऊ शकते.
(2) अध्यक्षीय शासनपद्धतीची वैशिष्ट्ये स्पष्ट करा.
उत्तर – अध्यक्षीय शासनपद्धतीत कार्यकारी मंडळ आणि कायदेमंडळ स्वतंत्र असतात. राष्ट्राध्यक्ष जनतेकडून निवडले जातात आणि त्यांना मोठे कार्यकारी अधिकार असतात. उदाहरणार्थ, अमेरिका या पद्धतीचा अवलंब करते.
5. विरोधी पक्षांची भूमिका महत्त्वपूर्ण का असते? याबाबत तुमचे मत लिहा.
उत्तर – विरोधी पक्ष सरकारच्या कार्यावर लक्ष ठेवतो. ते धोरणांवरील त्रुटी निदर्शनास आणतात, सार्वजनिक हिताचे मुद्दे उपस्थित करतात आणि शासनाला जबाबदारीने निर्णय घेण्यास भाग पाडतात. त्यामुळे लोकशाही बळकट होते.
Leave a Reply