सामाजिक व धार्मिक प्रबोधन
1. दिलेल्या पर्यायांपैकी योग्य पर्याय निवडून विधाने पुन्हा लिहा.
(सर सय्यद अहमद खान, स्वामी विवेकानंद, महर्षी विठ्ठल रामजी शिंदे)
(1) रामकृष्ण मिशनची स्थापना स्वामी विवेकानंद यांनी केली.
(2) मोहम्मदन अँग्लो ओरिएंटल कॉलेजची स्थापना सर सय्यद अहमद खान यांनी केली.
(3) डिप्रेस्ड क्लासेस मिशनची स्थापना महर्षी विठ्ठल रामजी शिंदे यांनी केली.
3. पुढील विधाने सकारण स्पष्ट करा.
(1) भारतात सामाजिक, धार्मिक परिवर्तनाच्या चळवळी सुरू झाल्या.
उत्तर –
- इंग्रजी शिक्षणाच्या प्रसारामुळे भारतीय समाजाला पाश्चिमात्य विचार, विज्ञान, आणि लोकशाही मूल्यांची ओळख झाली.
- समाजातील अंधश्रद्धा, जातिभेद, उच्च-नीचता, वाईट रूढी यांना विरोध करण्यासाठी अनेक विचारवंत पुढे आले.
- राजा राममोहन रॉय, महात्मा फुले, स्वामी दयानंद सरस्वती, न्यायमूर्ती रानडे यांसारख्या सुधारकांनी समाजप्रबोधन करून सुधारणा चळवळी उभ्या केल्या.
(2) महात्मा फुले यांनी नाभिकांचा संप घडवून आणला.
उत्तर –
- तत्कालीन समाजात विधवा स्त्रियांनी केस कापून टक्कल करणे (केशवपन) ही एक प्रथा होती.
- महात्मा फुले यांनी ही प्रथा चुकीची असल्याचे सांगितले आणि नाभिक (क्षौरकार) यांना असे करण्यास विरोध करण्यास प्रवृत्त केले.
- त्यामुळे नाभिकांनी संप करून विधवांचे केस कापण्यास नकार दिला, आणि या अन्यायकारक प्रथेचा अंत झाला.
4. टीपा लिहा.
(1) रामकृष्ण मिशन
- स्वामी विवेकानंद यांनी 1897 मध्ये स्थापना केली.
- मिशनने समाजसेवेवर भर दिला – दुष्काळग्रस्तांना मदत, आरोग्यसेवा, शिक्षण इत्यादी.
- स्वामी विवेकानंद यांनी 1893 मध्ये शिकागो धर्मपरिषदेत भारताचे प्रतिनिधित्व केले.
(2) सावित्रीबाई फुले यांच्या स्त्रीविषयक सुधारणा उपक्रम
- भारतातील पहिल्या मुलींच्या शाळेची स्थापना (1848, पुणे).
- स्त्री शिक्षणाचा प्रचार, विधवांच्या पुनर्विवाहाला पाठिंबा.
- शिक्षणासाठी समाजातील टीका सहन करूनही कार्य चालू ठेवले.
Leave a Reply