इतिहास Important Questions Class 8 Chapter 5 Itihas Maharashtra Board Marathi Medium

सामाजिक व धार्मिक प्रबोधन

लहान प्रश्न

1. राजा राममोहन रॉय यांनी कोणती संस्था स्थापन केली?

उत्तर – त्यांनी ब्राह्मो समाज ही संस्था स्थापन केली.

2. आर्य समाजाची स्थापना कोणी केली?

उत्तर – स्वामी दयानंद सरस्वती यांनी आर्य समाजाची स्थापना केली.

3. महात्मा फुले यांनी कोणता ग्रंथ लिहिला?

उत्तर – त्यांनी ‘गुलामगिरी’ हा ग्रंथ लिहिला.

4. स्वामी विवेकानंद यांनी कोणते मिशन स्थापन केले?

उत्तर – त्यांनी रामकृष्ण मिशन ची स्थापना केली.

5. सावित्रीबाई फुले यांनी कोणत्या क्षेत्रात महत्त्वाचे कार्य केले?

उत्तर – त्यांनी स्त्री शिक्षणासाठी महत्त्वाचे कार्य केले.

6. ‘सत्यशोधक समाज’ ही संस्था कोणी स्थापन केली?

उत्तर – महात्मा फुले यांनी सत्यशोधक समाजाची स्थापना केली.

7. सर सय्यद अहमद खान यांनी कोणत्या समाजाच्या शिक्षणासाठी कार्य केले?

उत्तर – त्यांनी मुस्लिम समाजाच्या शिक्षणासाठी कार्य केले.

8. राजा राममोहन रॉय यांनी कोणत्या सामाजिक प्रथेचा विरोध केला?

उत्तर – त्यांनी सतीप्रथेचा विरोध केला.

9. न्यायमूर्ती रानडे यांनी कोणत्या विषयावर भर दिला?

उत्तर – त्यांनी सामाजिक सुधारणांवर भर दिला.

10. ‘ब्रह्म समाज’ स्थापनेमागील प्रमुख उद्देश काय होता?

उत्तर – अंधश्रद्धा निर्मूलन आणि समाज सुधारणा हे उद्देश होते.

दीर्घ प्रश्न

1. राजा राममोहन रॉय यांच्या सामाजिक सुधारणांबद्दल माहिती द्या.

उत्तर – राजा राममोहन रॉय यांनी सतीप्रथेचा विरोध केला आणि ब्रिटिश सरकारकडून ती बंद करण्यास भाग पाडले. त्यांनी ब्राह्मो समाजाची स्थापना केली व स्त्री शिक्षण, विधवा विवाह यासाठी पाठपुरावा केला.

2. महात्मा फुले यांनी समाजसुधारणेसाठी कोणते कार्य केले?

उत्तर –  महात्मा फुले यांनी सत्यशोधक समाज स्थापन करून शूद्र-अतिशूद्रांना शिक्षण देण्याचा प्रयत्न केला. त्यांनी विधवा पुनर्विवाह आणि स्त्री शिक्षणाला प्रोत्साहन दिले. त्यांनी गुलामगिरी हा ग्रंथ लिहून सामाजिक विषमतेवर प्रकाश टाकला.

3. स्वामी विवेकानंद यांच्या शिकागो परिषदेतील भाषणाचे महत्त्व काय आहे?

उत्तर – स्वामी विवेकानंद यांनी 1893 मध्ये शिकागो धर्मपरिषदेत हिंदू धर्माचे महत्त्व पटवून दिले. त्यांनी सर्व धर्म समान आहेत असे प्रतिपादन केले. त्यांच्या भाषणामुळे भारताच्या अध्यात्मिक परंपरेची ओळख जगाला झाली.

4. आर्य समाजाच्या स्थापनेमागील उद्देश काय होते?

उत्तर – स्वामी दयानंद सरस्वती यांनी हिंदू समाजातील अंधश्रद्धा आणि मूर्तिपूजेला विरोध करण्यासाठी आर्य समाजाची स्थापना केली. त्यांनी ‘वेदांचा खरा अर्थ समजून घ्या’ असा संदेश दिला. समाजसुधारणेच्या दृष्टीने आर्य समाजाने मोठे योगदान दिले.

5. सावित्रीबाई फुले यांच्या शिक्षण क्षेत्रातील योगदान काय आहे?

उत्तर – सावित्रीबाई फुले या भारतातील पहिल्या महिला शिक्षिका होत्या. त्यांनी पुण्यात मुलींसाठी पहिली शाळा सुरू केली. समाजाने त्यांना विरोध केला तरी त्यांनी शिक्षण क्षेत्रात मोठे योगदान दिले.

6. सर सय्यद अहमद खान यांनी मुस्लिम समाजाच्या उन्नतीसाठी कोणते प्रयत्न केले?

उत्तर – त्यांनी मुस्लिम समाज शिक्षणापासून दूर आहे हे लक्षात घेऊन अलीगढ मुस्लीम विद्यापीठाची स्थापना केली. त्यांनी इंग्रजी शिक्षणाला महत्त्व दिले. समाजातील प्रगतीसाठी त्यांनी शिक्षणावर भर दिला.

7. न्यायमूर्ती रानडे यांनी सामाजिक सुधारणांसाठी कोणती भूमिका बजावली?

उत्तर – त्यांनी स्त्री शिक्षण, विधवा पुनर्विवाह, अस्पृश्यता निवारण यांसाठी प्रयत्न केले. त्यांनी सामाजिक सुधारणांसाठी प्रार्थना समाज स्थापन केला. न्यायमूर्ती म्हणून त्यांनी कायद्याच्या माध्यमातून सुधारणांना चालना दिली.

8. ब्राह्मो समाजाची स्थापना कोणत्या हेतूने झाली?

उत्तर – राजा राममोहन रॉय यांनी हिंदू धर्मातील अंधश्रद्धा, जातीभेद, बहुपत्नीत्व यांना विरोध करण्यासाठी ब्राह्मो समाजाची स्थापना केली. त्यांनी समाजाला पुरोगामी विचारधारेकडे नेण्याचा प्रयत्न केला.

9. सत्यशोधक समाजाने कोणते महत्त्वाचे कार्य केले?

उत्तर – सत्यशोधक समाजाने जातिभेद नष्ट करण्यावर भर दिला. त्यांनी शूद्र-अतिशूद्रांना शिक्षण मिळावे यासाठी प्रयत्न केले. समाजात समतेचा प्रसार व्हावा यासाठी त्यांनी कार्य केले.

10. रामकृष्ण मिशनच्या कार्याची वैशिष्ट्ये कोणती आहेत?

उत्तर – रामकृष्ण मिशनने समाजसेवेवर भर दिला आणि शिक्षण, आरोग्य, अनाथांची सेवा यासारख्या क्षेत्रात काम केले. स्वामी विवेकानंद यांच्या नेतृत्वाखाली या संस्थेने युवकांना प्रेरणा दिली. अध्यात्म आणि समाजसेवा यांचा समन्वय साधण्याचा प्रयत्न केला.