इतिहास Important Questions Class 8 Chapter 3 Itihas Maharashtra Board Marathi Medium

ब्रिटिश सत्तेचे परिणाम

लहान प्रश्न

1. इंग्रजांनी भारतात कोणत्या पद्धतीने प्रशासन चालवले?

उत्तर – इंग्रजांनी मुलकी नोकरशाहीच्या मदतीने भारतात प्रशासन चालवले.

2. शेतीचे व्यापारीकरण म्हणजे काय?

उत्तर – शेतकरी केवळ नगदी पिके उगवत असत, जी बाजारपेठेसाठी विकली जात.

3. १८५३ मध्ये कोणती महत्त्वाची वाहतूक सुविधा सुरू करण्यात आली?

उत्तर – १८५३ मध्ये मुंबई ते ठाणे पहिली रेल्वे सुरू करण्यात आली.

4. सतीबंदीचा कायदा कोणी केला?

उत्तर – लॉर्ड विल्यम बेंटिंक यांनी १८२९ मध्ये सतीबंदीचा कायदा केला.

5. भारतातील पहिली विद्यापीठे कधी स्थापन झाली?

उत्तर – १८५७ मध्ये कोलकाता, मुंबई आणि मद्रास येथे विद्यापीठे स्थापन झाली.

6. लॉर्ड डलहौसीच्या काळात कोणता कायदा लागू करण्यात आला?

उत्तर – डॉक्टरिन ऑफ लॅप्स (हक्कत्याग सिद्धांत) लागू करण्यात आला.

7. जमशेदजी टाटा यांनी कोणता उद्योग सुरू केला?

उत्तर – त्यांनी टाटा आयर्न अँड स्टील कंपनीची स्थापना केली.

8. भारतात इंग्रजी शिक्षण कोणत्या गव्हर्नर जनरलने सुरू केले?

उत्तर – लॉर्ड मॅकॉले यांनी इंग्रजी शिक्षण सुरू केले.

9. इंग्रजांच्या आर्थिक धोरणांमुळे कोणते नुकसान झाले?

उत्तर – भारतीय उद्योगधंदे नष्ट झाले आणि शेतकरी कर्जबाजारी झाले.

10. एशियाटिक सोसायटी ऑफ बंगाल’ ची स्थापना कोणी केली?

उत्तर – सर विल्यम जोन्स यांनी १७८४ मध्ये स्थापना केली.

दीर्घ प्रश्न

1. इंग्रजांनी भारतीय शेती व्यवस्था कशी बदलली?

उत्तर – इंग्रजांनी कायमस्वरूपी जमीनदारी, रैयतवारी आणि महालवारी पद्धती लागू केल्या. भारतीय शेतकऱ्यांना नगदी पिके घेण्यास भाग पाडले. त्यामुळे शेतकरी कर्जबाजारी झाले आणि दुष्काळाची स्थिती निर्माण झाली.

2. लॉर्ड कॉर्नवालिसच्या सुधारणा कोणत्या होत्या?

उत्तर – लॉर्ड कॉर्नवालिसने प्रशासनात पारदर्शकता आणण्यासाठी मुलकी सेवा आयोग सुरू केला. त्याने जमीन महसूल संकलनासाठी कायमस्वरूपी बंदोबस्त लागू केला. यामुळे इंग्रजांना स्थिर महसूल मिळू लागला, पण शेतकरी कष्टात राहिले.

3. इंग्रजांच्या शिक्षण धोरणाचा भारतावर काय परिणाम झाला?

उत्तर – इंग्रजी शिक्षणामुळे आधुनिक विचारसरणी भारतात रुजली आणि नव्या विचारांचे नेतृत्व तयार झाले. परंतु, पारंपरिक भारतीय शिक्षण व्यवस्था दुर्लक्षित झाली. त्यामुळे फक्त उच्चवर्गीय लोक शिक्षण घेऊ शकले.

4. सतीप्रथेवर बंदी का घालण्यात आली?

उत्तर – सतीप्रथा म्हणजे विधवांनी पतीच्या चितेवर आत्महत्या करणे, ही क्रूर प्रथा होती. राजा राममोहन रॉय यांच्या प्रयत्नांमुळे लॉर्ड बेंटिंकने १८२९ मध्ये या प्रथेला कायदेशीर बंदी घातली. त्यामुळे विधवांना पुन्हा नवजीवन मिळाले.

5. डॉक्टरिन ऑफ लॅप्स (हक्कत्याग सिद्धांत) काय होता?

उत्तर – लॉर्ड डलहौसीने हा कायदा लागू केला, ज्यानुसार दत्तक घेतलेल्या वारसाला गादीचा हक्क नसे. त्यामुळे इंग्रजांनी सातारा, नागपूर, झांशी यांसारखी संस्थाने जप्त केली. यामुळे भारतीय राजे इंग्रजांविरोधात असंतुष्ट झाले.

6. भारतातील लोहमार्ग विकासाचा उद्देश काय होता?

उत्तर – इंग्रजांनी मुख्यतः कच्चा माल बंदरांपर्यंत पोहोचवण्यासाठी रेल्वे सुरू केली. १८५३ मध्ये मुंबई ते ठाणे पहिली रेल्वे सुरू झाली. यामुळे व्यापार आणि वाहतूक सुलभ झाली, पण भारतीय अर्थव्यवस्थेवर इंग्रजांचे नियंत्रण वाढले.

7. भारतीय पारंपरिक उद्योगधंद्यांवर इंग्रजांच्या आर्थिक धोरणांचा काय परिणाम झाला?

उत्तर – इंग्रजांनी भारतीय कापडउद्योगाचे नुकसान करण्यासाठी ब्रिटिश कापडावर कमी कर लावला आणि भारतीय कापडावर जास्त कर लावला. मशीन बनवलेले स्वस्त कापड भारतात आयात होऊ लागले. यामुळे अनेक भारतीय कारागीर बेरोजगार झाले.

8. तैनाती फौजेचा करार म्हणजे काय?

उत्तर – इंग्रजांनी भारतीय संस्थानिकांसोबत तैनाती फौजेचा करार केला, ज्यामुळे संस्थानिकांना इंग्रज सैन्याचा खर्च भरावा लागत असे. जर ते खर्च करू शकले नाहीत, तर त्यांचे राज्य इंग्रज जप्त करीत. यामुळे भारतीय संस्थाने दुर्बल झाली.

9. लॉर्ड विल्यम बेंटिंकच्या सुधारणा कोणत्या होत्या?

उत्तर – लॉर्ड बेंटिंकने सतीबंदीचा कायदा केला, इंग्रजी शिक्षणाचा पाया घातला आणि भारतीय न्यायव्यवस्थेत सुधारणा केल्या. त्याच्या सुधारणांमुळे भारतीय समाजात सामाजिक सुधारणा होऊ लागल्या.

10. जमशेदजी टाटा यांचे भारतातील औद्योगिकीकरणातील योगदान काय आहे?

उत्तर – त्यांनी भारतातील पहिल्या मोठ्या पोलाद कारखान्याची स्थापना केली. त्यांनी टाटा आयर्न अँड स्टील कंपनी सुरू करून भारतात औद्योगिकीकरणाला गती दिली. त्यांच्या उद्योगामुळे देशाच्या आर्थिक विकासाला मदत झाली.