इतिहास Important Questions Class 8 Chapter 2 Itihas Maharashtra Board Marathi Medium

युरोप आणि भारत

लहान प्रश्न

1. इ.स. 1453 मध्ये कोणत्या साम्राज्याने कॉन्स्टँटिनोपल जिंकले?

उत्तर- ऑटोमन तुर्कांनी कॉन्स्टँटिनोपल जिंकले.

2. युरोपातील पुनर्जागरण काळ कोणत्या शतकात सुरू झाला?

उत्तर- 13व्या शतकात पुनर्जागरण सुरू झाले.

3. प्रिंटिंग प्रेसचा शोध कोणी लावला?

उत्तर- जोहान्स गुटेनबर्ग याने प्रिंटिंग प्रेसचा शोध लावला.

4. वास्को-द-गामा भारतात कोणत्या बंदरावर पोहोचला?

उत्तर- तो कालिकत बंदरावर पोहोचला.

5. प्लासीच्या लढाईत कोणता भारतीय नवाब पराभूत झाला?

उत्तर- सिराज उद्दौला पराभूत झाला.

6. औद्योगिक क्रांतीला प्रारंभ कोणत्या देशात झाला?

उत्तर- इंग्लंडमध्ये औद्योगिक क्रांतीला प्रारंभ झाला.

7. साम्राज्यवाद म्हणजे काय?

उत्तर- एका राष्ट्राने दुसऱ्या राष्ट्रावर नियंत्रण मिळवणे म्हणजे साम्राज्यवाद.

8. भारतातील इंग्रजांच्या पहिल्या वसाहतीचे ठिकाण कोणते होते?

उत्तर- सुरत येथे इंग्रजांनी पहिली वसाहत स्थापन केली.

9. कोणत्या लढाईनंतर इंग्रजांचा भारतातील सत्ता स्थापनेचा मार्ग सुकर झाला?

उत्तर- बक्सरच्या लढाईनंतर इंग्रजांचा मार्ग सुकर झाला.

10. प्रबोधनयुगाचा मुख्य उद्देश काय होता?

उत्तर- लोकांना वैज्ञानिक दृष्टिकोन आणि बुद्धिवाद स्वीकारण्यास प्रवृत्त करणे.

दीर्घ प्रश्न

1. युरोपियन देशांना नवीन सागरी मार्गांचा शोध घेण्याची गरज का वाटली?

उत्तर- इ.स. 1453 मध्ये ऑटोमन तुर्कांनी कॉन्स्टँटिनोपल जिंकले आणि युरोप व आशियामधील पारंपरिक व्यापारमार्ग बंद झाले. त्यामुळे युरोपियन देशांना नवीन मार्ग शोधण्याची गरज भासली. वास्को-द-गामा आणि ख्रिस्तोफर कोलंबस यांसारख्या दर्यावर्दींनी नवीन मार्ग शोधण्याचा प्रयत्न केला.

2. प्लासीची लढाई इंग्रजांसाठी कशी महत्त्वाची ठरली?

उत्तर- प्लासीच्या लढाईत इंग्रजांनी मीर जाफरच्या मदतीने सिराज उद्दौलाचा पराभव केला. या विजयामुळे इंग्रजांना बंगालमध्ये सत्ता स्थापनेस मदत झाली. त्यांनी भारतीय प्रशासनात हस्तक्षेप करण्यास सुरुवात केली.

3. औद्योगिक क्रांतीमुळे कोणते महत्त्वाचे बदल झाले?

उत्तर- इंग्लंडमध्ये सुरू झालेल्या औद्योगिक क्रांतीमुळे मोठ्या प्रमाणावर यंत्रसामग्रीचा वापर वाढला. वस्त्रोद्योग, दळणवळण आणि शेतीत प्रचंड बदल झाले. यामुळे नवीन कामधंदे निर्माण झाले आणि लोकांचे जीवनमान बदलले.

4. साम्राज्यवादाचा आशियाई आणि आफ्रिकन देशांवर काय परिणाम झाला?

उत्तर- युरोपीय राष्ट्रांनी साम्राज्यवादाच्या माध्यमातून आशिया आणि आफ्रिकेतील देशांवर वर्चस्व गाजवले. स्थानिक लोकांना त्यांच्या स्वातंत्र्याचा अभाव जाणवू लागला आणि नैसर्गिक संपत्तीवर युरोपीय नियंत्रण वाढले. परिणामी, स्वातंत्र्यलढ्यांचे आंदोलन सुरू झाले.

5. ईस्ट इंडिया कंपनीने भारतात सत्ता स्थापन करण्यासाठी कोणती रणनीती वापरली?

उत्तर- ईस्ट इंडिया कंपनीने भारतीय राज्यकर्त्यांमध्ये फूट पाडण्याची रणनीती अवलंबली. त्यांनी आर्थिक लाभ आणि करारांच्या आधारे स्थानिक राजे आणि सरदारांना आपले मित्र बनवले. नंतर त्यांनी लष्करी आणि प्रशासकीय ताकद वापरून सत्ता स्थापन केली.

6. प्रबोधनयुगाचा समाजावर कोणता प्रभाव पडला?

प्रबोधनयुगात विज्ञान, कला, साहित्य आणि तत्त्वज्ञानाला महत्त्व प्राप्त झाले. लोकांनी अंधश्रद्धा सोडून बुद्धिवाद स्वीकारला. चर्चच्या अतिरेकी नियंत्रणाला विरोध होऊन लोकशाही मूल्यांचा प्रसार झाला.

7. बक्सरची लढाई इंग्रजांसाठी कशी निर्णायक ठरली?

उत्तर- 1764 मध्ये झालेल्या बक्सरच्या लढाईत इंग्रजांनी बंगाल, अवध आणि मुघल बादशहाच्या संयुक्त सैन्याचा पराभव केला. या विजयामुळे इंग्रजांना भारतातील सत्ता मिळवण्यास मोठी संधी मिळाली. त्यानंतर त्यांनी भारताच्या विविध भागांवर आपले नियंत्रण प्रस्थापित केले.

8. मुगल साम्राज्याच्या पतनाची कारणे कोणती होती?

उत्तर- औरंगजेबाच्या कठोर धोरणांमुळे अनेक प्रांतांमध्ये बंडाळ्या उफाळून आल्या. राजकीय दुबळेपणा आणि इंग्रज व मराठ्यांच्या ताकदीमुळे मुघल साम्राज्य हळूहळू कोसळले. शेवटी 1857 च्या उठावानंतर मुघल सत्ता पूर्णपणे संपुष्टात आली.

9. कोलंबसच्या प्रवासाचा जगावर काय परिणाम झाला?

उत्तर- कोलंबसने नवीन समुद्री मार्ग शोधताना अमेरिका खंडाचा शोध लावला. त्यामुळे युरोपियन देशांनी अमेरिका खंडावर वसाहती स्थापन करण्यास सुरुवात केली. यामुळे स्थानिक लोकांवर अत्याचार वाढले आणि वसाहतवादाचा विस्तार झाला.

10. वसाहतवादामुळे भारतीय अर्थव्यवस्थेवर काय परिणाम झाला?

उत्तर- इंग्रजांनी भारतात वसाहतवाद स्थापल्यानंतर स्थानिक उद्योगधंद्यांवर मर्यादा आणल्या. स्वस्त कच्चा माल मिळवण्यासाठी भारतीय शेतकऱ्यांना इंग्रजी कंपन्यांच्या गरजांनुसार पीक पेरावे लागत होते. परिणामी, भारताच्या स्वायत्त अर्थव्यवस्थेचे नुकसान झाले आणि गरिबी वाढली.