इतिहास Important Questions Class 8 Chapter 13 Itihas Maharashtra Board Marathi Medium

स्वातंत्र्यलढ्याची परिपूर्ती

लहान प्रश्न

1. संस्थानांचे विलीनीकरण कोणत्या नेत्याने केले?

उत्तर- सरदार वल्लभभाई पटेल यांनी संस्थानांचे विलीनीकरण केले.

2. जुनागडचे भारतात विलीनीकरण कधी झाले?

उत्तर- फेब्रुवारी १९४८ मध्ये जुनागड भारतात विलीन झाले.

3. हैदराबाद मुक्तिसंग्रामाचे नेतृत्व कोणी केले?

उत्तर- स्वामी रामानंद तीर्थ यांनी हैदराबाद मुक्तिसंग्रामाचे नेतृत्व केले.

4. हैदराबाद संस्थानातील लोकशाही चळवळीस विरोध करणारी संघटना कोणती होती?

उत्तर- ‘रझाकार’ ही निजामाच्या मदतीसाठी स्थापन झालेली संघटना होती.

5. ‘ऑपरेशन पोलो’ म्हणजे काय?

उत्तर- हैदराबाद संस्थान भारतात विलीन करण्यासाठी भारत सरकारने केलेली लष्करी कारवाई.

6. काश्मीर संस्थानाचे राजा कोण होते?

उत्तर- हरिसिंग हे काश्मीर संस्थानाचे राजा होते.

7. फ्रेंच वसाहतींपैकी कोणता प्रदेश सर्वप्रथम भारतात विलीन झाला?

उत्तर- चंद्रनगर हा सर्वप्रथम भारतात विलीन झाला.

8. गोवा मुक्ती लढ्यात प्रमुख नेते कोण होते?

उत्तर- डॉ. टी. बी. कुन्हा आणि डॉ. राममनोहर लोहिया हे प्रमुख नेते होते.

9. १९ सप्टेंबर १९६१ रोजी काय घडले?

उत्तर- भारतीय सैन्याने गोव्यात प्रवेश करून पोर्तुगीज सत्तेचा अंत केला.

10. मराठवाडा मुक्तिदिन कोणत्या तारखेला साजरा केला जातो?

उत्तर- १७ सप्टेंबर रोजी ‘मराठवाडा मुक्तिदिन’ साजरा केला जातो.

दीर्घ प्रश्न

1. सरदार वल्लभभाई पटेल यांनी भारताच्या ऐक्यासाठी कोणती भूमिका बजावली?

उत्तर- सरदार पटेल यांनी संस्थानिकांना भारतात सामील होण्यास प्रवृत्त केले. त्यांनी ‘सामीलनामा’ तयार करून मुत्सद्दीपणे संस्थानांचे विलीनीकरण केले. त्यांच्या प्रयत्नांमुळे भारत अखंड राष्ट्र बनले.

2. हैदराबाद मुक्तिसंग्राम का झाला?

उत्तर- निजाम लोकशाही विरोधी होता आणि त्याच्या राजवटीत नागरी हक्क नव्हते. स्वामी रामानंद तीर्थ यांच्या नेतृत्वाखाली जनता निजामाविरोधात लढली. शेवटी भारत सरकारने सैन्य कारवाई करून १९४८ मध्ये हैदराबाद भारतात विलीन केले.

3. जुनागड संस्थानाचा नवाब पाकिस्तानात का गेला?

उत्तर- जुनागडचा नवाब पाकिस्तानात विलीन होण्याचा विचार करत होता. मात्र, तेथील जनतेने प्रचंड विरोध केला आणि उठाव केला. त्यामुळे नवाब पळून गेला आणि भारताने जुनागड विलीन केले.

4. काश्मीर समस्या कशी निर्माण झाली?

उत्तर- काश्मीरच्या राजा हरिसिंग याने स्वतंत्र राहण्याचा निर्णय घेतला. पाकिस्तानने घुसखोरी करून हल्ला केला, त्यामुळे राजा भारतात विलीन झाला. भारतीय लष्कराने घुसखोरांना हाकलले, पण काही भाग पाकिस्तानच्या ताब्यात राहिला.

5. फ्रेंच वसाहतींचे भारतात विलीनीकरण कसे झाले?

उत्तर- भारत स्वतंत्र झाल्यानंतरही काही भाग फ्रेंच सत्तेखाली होते. भारताच्या आग्रहाने १९४९ मध्ये सार्वमत घेण्यात आले आणि चंद्रनगर भारतात विलीन झाले. त्यानंतर उर्वरित फ्रेंच वसाहतीही भारतात समाविष्ट झाल्या.

6. गोवा मुक्ती संग्राम का आणि कसा झाला?

उत्तर- पोर्तुगीज सत्तेखाली असलेल्या गोव्यात भारतीय जनता स्वातंत्र्यासाठी लढली. डॉ. कुन्हा, डॉ. लोहिया यांनी सत्याग्रह व सशस्त्र संघर्ष केला. १९६१ मध्ये भारताने सैन्य कारवाई करून गोवा मुक्त केला.

7. ‘रझाकार’ संघटना कोण होती आणि तिची भूमिका काय होती?

उत्तर- ‘रझाकार’ ही निजामाच्या मदतीसाठी स्थापन झालेली सैनिकी संघटना होती. त्यांनी लोकशाही समर्थकांवर आणि हिंदूंवर अत्याचार केले. भारताने सैन्य कारवाई करून हैदराबाद मुक्त केला.

8. मराठवाड्याचा हैदराबाद मुक्तिसंग्रामात काय वाटा होता?

उत्तर- मराठवाड्यातील अनेक नेत्यांनी निजामविरोधी चळवळीत भाग घेतला. स्वामी रामानंद तीर्थ, बाबासाहेब परांजपे, गोविंदभाई श्रॉफ यांचे योगदान मोठे होते. मराठवाड्यातील जनतेने मोठ्या प्रमाणात या लढ्यात सहभाग घेतला.

9. ‘ऑपरेशन पोलो’ म्हणजे काय?

उत्तर- निजाम भारतात विलीन होण्यास तयार नव्हता, म्हणून भारत सरकारने सैन्य कारवाई केली. १३ सप्टेंबर १९४८ रोजी भारतीय सैन्याने हैदराबादमध्ये प्रवेश केला. १७ सप्टेंबरला निजाम शरण आला आणि हैदराबाद भारतात विलीन झाले.

10. गोव्याच्या स्वातंत्र्यासाठी कोणते संघटन कार्यरत होते?

उत्तर- ‘गोवा काँग्रेस समिती’ आणि ‘गोवा युथ लीग’ या संघटना कार्यरत होत्या. मोहन रानडे, सेनापती बापट, ना. ग. गोरे यांनी गोवामुक्तीसाठी मोठे योगदान दिले. भारताच्या लष्करी कारवाईने गोवा १९ डिसेंबर १९६१ रोजी स्वतंत्र झाला.