सशस्त्र क्रांतिकारी चळवळ
लहान प्रश्न
1. चाफेकर बंधूंनी कोणाचा वध केला?
उत्तर – चाफेकर बंधूंनी प्लेग कमिशनर रँडचा वध केला.
2. स्वातंत्र्यवीर सावरकरांनी कोणती संघटना स्थापन केली?
उत्तर – त्यांनी ‘अभिनव भारत’ ही क्रांतिकारी संघटना स्थापन केली.
3. ‘इंडिया हाउस’ची स्थापना कोणी केली?
उत्तर – पं. श्यामजी कृष्ण वर्मा यांनी ‘इंडिया हाउस’ची स्थापना केली.
4. चितगाव शस्त्रागारावर हल्ला कोणी केला?
उत्तर – सूर्य सेन व त्यांच्या सहकाऱ्यांनी चितगाव शस्त्रागारावर हल्ला केला.
5. भगतसिंग आणि बटुकेश्वर दत्त यांनी काय केले?
उत्तर – त्यांनी दिल्लीच्या विधिमंडळात बाँब फेकून ब्रिटिशांविरुद्ध निषेध केला.
6. विनायक दामोदर सावरकरांनी कोणता ग्रंथ लिहिला?
उत्तर – त्यांनी ‘१८५७ चे स्वातंत्र्यसमर’ हा ग्रंथ लिहिला.
7. खुदीराम बोस यांना कोणत्या प्रकरणात फाशी देण्यात आली?
उत्तर – किंग्जफोर्ड हत्येच्या प्रयत्नात खुदीराम बोस यांना फाशी देण्यात आली.
8. रामसिंह कुका यांनी कोणता उठाव केला?
उत्तर – त्यांनी पंजाबमध्ये ब्रिटिशांविरुद्ध कुका उठाव केला.
9. क्रांतिकारकांच्या विचारसरणीवर कोणत्या युरोपियन क्रांतीचा प्रभाव होता?
उत्तर – फ्रेंच क्रांतीचा प्रभाव भारतीय क्रांतिकारकांवर होता.
10. हिंदुस्थान सोशलिस्ट प्रजासत्ताक सेनेचे नेतृत्व कोणी केले?
उत्तर – चंद्रशेखर आझाद यांनी या संघटनेचे नेतृत्व केले.
दीर्घ प्रश्न
1. चाफेकर बंधूंच्या कार्याचा संक्षेप द्या.
उत्तर – पुण्यात १८९७ मध्ये प्लेगच्या साथीमुळे रँडने कठोर निर्बंध लादले. चाफेकर बंधूंनी याला विरोध करत रँड व आयर्स्ट यांचा वध केला. त्यामुळे भारतीय तरुणांमध्ये देशभक्तीची भावना निर्माण झाली.
2. स्वा. सावरकरांनी क्रांतिकारक चळवळीसाठी काय योगदान दिले?
उत्तर – स्वा. सावरकरांनी ‘अभिनव भारत’ संघटना स्थापन करून तरुणांना क्रांतीसाठी प्रेरित केले. त्यांनी ‘१८५७ चे स्वातंत्र्यसमर’ हा ग्रंथ लिहून उठावाला स्वातंत्र्यलढा म्हटले. इंग्रजांनी त्यांना अंदमानच्या काळ्या पाण्याची शिक्षा दिली.
3. भगतसिंग व त्यांच्या सहकाऱ्यांनी कसा लढा दिला?
उत्तर – भगतसिंग, सुखदेव आणि राजगुरू यांनी साँडर्सचा वध करून इंग्रजांविरुद्ध प्रतिशोध घेतला. तसेच, विधिमंडळात बाँब फेकून त्यांनी ब्रिटिश धोरणांचा विरोध केला. त्यांना २३ मार्च १९३१ रोजी फाशी देण्यात आली.
4. चितगाव शस्त्रागार हल्ल्याचे वर्णन करा.
उत्तर – सूर्य सेन यांनी १८ एप्रिल १९३० रोजी चितगाव शस्त्रागारावर हल्ला केला. क्रांतिकारकांनी शस्त्रागार ताब्यात घेऊन ब्रिटिश दूरसंचार यंत्रणा उद्ध्वस्त केली. मोठ्या झुंजीनंतर सूर्य सेन यांना पकडून फाशी देण्यात आली.
5. खुदीराम बोस व प्रफुल्ल चाकी यांनी कशासाठी बलिदान दिले?
उत्तर – खुदीराम बोस आणि प्रफुल्ल चाकी यांनी किंग्जफोर्ड नावाच्या ब्रिटिश न्यायाधीशावर बाँब हल्ला केला. परंतु चुकीच्या गाडीत बाँब पडल्याने निरपराध लोक मरण पावले. प्रफुल्ल चाकी यांनी स्वतःला गोळी घातली, तर खुदीराम बोस यांना फाशी देण्यात आली.
6. हिंदुस्थान सोशलिस्ट प्रजासत्ताक सेनेचे उद्दिष्ट काय होते?
उत्तर – चंद्रशेखर आझाद आणि भगतसिंग यांच्या नेतृत्वाखाली स्थापन झालेल्या या संघटनेचे उद्दिष्ट सशस्त्र क्रांतीद्वारे स्वातंत्र्य मिळवणे होते. त्यांनी इंग्रज अधिकाऱ्यांवर हल्ले केले आणि क्रांतिकारक विचार प्रसार केला. त्यांच्या बलिदानाने स्वातंत्र्यलढ्याला गती मिळाली.
7. अनंत कान्हेरे यांनी कोणता पराक्रम गाजवला?
उत्तर – अनंत लक्ष्मण कान्हेरे यांनी १९०९ मध्ये नाशिकचे अत्याचारी कलेक्टर जॅक्सन याचा वध केला. जॅक्सन भारतीयांवर जुलूम करत होता, त्यामुळे कान्हेरे यांनी त्याचा खून केला. त्यानंतर त्यांना फाशीची शिक्षा देण्यात आली.
8. पं. श्यामजी कृष्ण वर्मा यांचे योगदान काय होते?
उत्तर – श्यामजी कृष्ण वर्मा यांनी लंडनमध्ये ‘इंडिया हाउस’ या संस्थेची स्थापना केली. त्यांनी भारतीय विद्यार्थ्यांना शिष्यवृत्ती देऊन क्रांतिकार्याला मदत केली. त्यांच्या प्रेरणेतून अनेक तरुण क्रांतिकारी बनले.
9. विपिनचंद्र पाल यांनी कोणता विचार मांडला?
उत्तर – विपिनचंद्र पाल हे जहाल पक्षाचे नेते होते आणि त्यांनी ब्रिटिशांविरुद्ध क्रांतीची गरज व्यक्त केली. त्यांनी स्वदेशी चळवळ आणि राष्ट्रीय शिक्षणावर भर दिला. त्यांनी लोकमान्य टिळक व लाला लजपतराय यांच्यासोबत त्रिकूट निर्माण केले.
10. सशस्त्र क्रांतिकारक चळवळीचा स्वातंत्र्यलढ्यावर काय प्रभाव पडला?
उत्तर – सशस्त्र क्रांतीमुळे ब्रिटिश सरकार हादरले आणि भारतीय युवकांमध्ये लढ्याची भावना निर्माण झाली. इंग्रजांनी जरी क्रांतिकारकांना कठोर शिक्षा दिल्या तरी त्यांच्या बलिदानाने लोकांमध्ये स्वातंत्र्याची चेतना निर्माण झाली. या चळवळीने भारतीय स्वातंत्र्यलढ्यास प्रेरणा दिली.
Leave a Reply