भूगोल Question Answers Class 8 Chapter 9 Bhugol Maharashtra Board Marathi Medium

नकाशाप्रमाण

प्रश्न 1. (अ) खालील बाबींच्या नकाशांचे बृहत्प्रमाण नकाशा व लघुप्रमाण नकाशा असे वर्गीकरण करा.

(1) इमारत, (2) शाळा, (3) भारत देश, (4) चर्च, (5) मॉल, (6) जगाचा नकाशा, (7) बगिचा, (8) दवाखाना (9) महाराष्ट्र राज्य, (10) रात्रीचे उत्तर आकाश

उत्तर –

बृहत्प्रमाण नकाशा (Large Scale Map):

• (1) इमारत
• (2) शाळा
• (4) चर्च
• (5) मॉल
• (7) बगिचा
• (8) दवाखाना

लघुप्रमाण नकाशा (Small Scale Map):

• (3) भारत देश
• (6) जगाचा नकाशा
• (9) महाराष्ट्र राज्य
• (10) रात्रीचे उत्तर आकाश

स्पष्टीकरण:

• बृहत्प्रमाण नकाशे लहान भागांचा अधिक तपशीलवार आढावा देतात (उदा. शाळा, मॉल, इमारत इत्यादी).
• लघुप्रमाण नकाशे मोठ्या भागांचा संक्षिप्त आढावा देतात (उदा. भारत देश, जगाचा नकाशा, राज्याचा नकाशा इत्यादी).

(आ) 1 सेमी = 100 मी व 1 सेमी = 100 किमी अशा प्रमाणाचे दोन नकाशे आहेत. यांपैकी बृहत्प्रमाणाचा नकाशा व लघुप्रमाणाचा नकाशा कोणता ते सकारण लिहा. या नकाशांचे प्रकार ओळखा.

उत्तर –

बृहत्प्रमाणाचा नकाशा: 1 सेमी = 100 मीकारण:

• बृहत्प्रमाण नकाशामध्ये लहान क्षेत्रफळ अधिक तपशीलवार दाखवले जाते.
• 1 सेमी = 100 मी यामुळे जमिनीवरील कमी क्षेत्र मोठ्या प्रमाणात नकाशावर दाखवले जाते.
• यामध्ये इमारत, शाळा, बाग, दवाखाना यांसारख्या ठिकाणांचा तपशील दिसतो.

लघुप्रमाणाचा नकाशा: 1 सेमी = 100 किमीकारण:

• लघुप्रमाण नकाशामध्ये मोठे भूभाग कमी तपशीलांसह दाखवले जातात.
• 1 सेमी = 100 किमी यामुळे मोठे भूभाग (देश, राज्य, जग) एका नकाशावर मांडले जातात.
• यामध्ये विस्तृत क्षेत्रफळासह सीमारेषा, प्रमुख नद्या, पर्वत, मोठी शहरे दाखवली जातात.

प्रश्न 2: नकाशासंग्रहातील भारताच्या नकाशातून खालील शहरांमधील अंतर सरळरेषेत नकाशा प्रमाणाच्या साहाय्याने मोजा व ती खालील तक्त्यात नोंदवा.

उत्तर –

प्रश्न 3: (अ) जमिनीवरील अ व ब या दोन ठिकाणांमधील अंतर 500 मी आहे. हे अंतर कागदावर 2 सेमी रेषेने दाखवा. कोणतेही एक नकाशाप्रमाण काढा व त्याचा प्रकार लिहा.

उत्तर – बृहत्प्रमाणाचा नकाशा: 1 सेमी = 100 मी
कारण:

• बृहत्प्रमाण नकाशामध्ये लहान क्षेत्रफळ अधिक तपशीलवार दाखवले जाते.
• 1 सेमी = 100 मी यामुळे जमिनीवरील कमी क्षेत्र मोठ्या प्रमाणात नकाशावर दाखवले जाते.
• यामध्ये इमारत, शाळा, बाग, दवाखाना यांसारख्या ठिकाणांचा तपशील दिसतो.

लघुप्रमाणाचा नकाशा: 1 सेमी = 100 किमी
कारण:

• लघुप्रमाण नकाशामध्ये मोठे भूभाग कमी तपशीलांसह दाखवले जातात.
• 1 सेमी = 100 किमी यामुळे मोठे भूभाग (देश, राज्य, जग) एका नकाशावर मांडले जातात.
• यामध्ये विस्तृत क्षेत्रफळासह सीमारेषा, प्रमुख नद्या, पर्वत, मोठी शहरे दाखवली जातात.

नकाशांचे प्रकार:

• 1 सेमी = 100 मी 👉 बृहत्प्रमाण नकाशा (Large Scale Map)
• 1 सेमी = 100 किमी 👉 लघुप्रमाण नकाशा (Small Scale Map)

(आ) 1 सेमी= 53 किमी या शब्दप्रमाणाचे अंकप्रमाणात रूपांतर करा.

उत्तर – 

1 सेमी = 53 किमी या शब्दप्रमाणाचे अंकप्रमाणात रूपांतर:

शब्दप्रमाण: 1 सेमी = 53 किमी
अंकप्रमाण: 1:5,300,000 (कारण 1 किमी = 100,000 सेमी, त्यामुळे 53 किमी = 5,300,000 सेमी)

(इ) 1:100000 या अंकप्रमाणाचे मेट्रिक पद्धतीच्या शब्दप्रमाणात रूपांतर करा.

उत्तर – 

1:100000 या अंकप्रमाणाचे मेट्रिक पद्धतीच्या शब्दप्रमाणात रूपांतर:

अंकप्रमाण: 1:100000
शब्दप्रमाण: 1 सेमी = 1 किमी (कारण 100000 सेमी = 1 किमी)