भूगोल Question Answers Class 8 Chapter 8 Bhugol Maharashtra Board Marathi Medium

उद्योग

प्रश्न 1: अचूक पर्याय निवडा.

(अ) औद्योगिक विकासावर खालीलपैकी कोणता घटक प्रत्यक्ष परिणाम करत नाही?
(i) पाणी (ii) वीज
(iii) मजूर (iv) हवा

उत्तर – (iv) हवा

(आ) खालीलपैकी कोणता उद्योग लघुउद्योग आहे?
(i) यंत्रसामग्री उद्योग (ii) पुस्तकबांधणी उद्योग
(iii) रेशीम उद्योग (iv) साखर उद्योग

उत्तर – (ii) पुस्तकबांधणीउद्योग

(इ) खालीलपैकी कोणत्या शहरात माहिती तंत्रज्ञान केंद्र नाही?
(i) जुनी दिल्ली (ii) नवी दिल्ली
(iii) नोएडा (iv) बंगळुरू

उत्तर – (i) जुनी दिल्ली

(ई) उद्योगांना नफ्यातील दोन टक्के रक्कम कशासाठी वापरणे अनिवार्य आहे?
(i) आयकर (ii) उद्योगांचे सामाजिक दायित्व
(iii) वस्तू व सेवा कर (iv) विक्री कर

उत्तर – (ii) उद्योगांचे सामाजिक दायि

प्रश्न 2: खालील विधाने सत्य की असत्य ते लिहा. असत्य विधाने दुरुस्त करा.

(अ) देशातील लघु व मध्यम उद्योग अवजड उद्योगांना मारक ठरतात.

उत्तर – (असत्य) सुधारणा: लघु व मध्यम उद्योग हे मोठ्या उद्योगांना पूरक ठरतात.

(आ) देशातील कारखानदारी देशाच्या आर्थिक विकासाचे निर्देशक आहे.

उत्तर – (सत्य)

(इ) औद्योगिक विकास महामंडळाची स्थापना उद्योगधंद्यांचे विकेंद्रीकरण करण्यासाठी झाली.

उत्तर – (सत्य)

(ई) उद्योगांचे सामाजिक दायित्व प्रत्येक उद्योगधंद्यासाठी अनिवार्य आहे.

उत्तर – (असत्य) सुधारणा: फक्त मोठ्या उद्योगांना (नफा ₹5 कोटींपेक्षा जास्त असलेल्या) सामाजिक दायित्व पूर्ण करणे अनिवार्य आहे.

प्रश्न 3: तीन ते चार ओळींत उत्तरे द्या.

(अ) औद्योगिक क्षेत्रासाठी सरकारकडून कोणकोणत्या सुविधा उपलब्ध होतात?

उत्तर – सरकार उद्योगांना वीज, पाणी, वाहतूक, जमीन, करसवलती आणि वित्तपुरवठा यांसारख्या सुविधा पुरवते.

(आ) औद्योगिक विकासाचा राष्ट्रीय विकासावर कसा परिणाम होतो?

उत्तर – औद्योगिक विकासामुळे रोजगार निर्मिती होते, देशाचे GDP वाढते, निर्यात वाढते आणि आर्थिक स्थैर्य निर्माण होते.

(इ) उद्योगांच्या सामाजिक दायित्वाच्या उपयुक्ततेबाबत तुमचे मत थोडक्यात व्यक्त करा.

उत्तर – उद्योगांचे सामाजिक दायित्व हे शिक्षण, आरोग्यसेवा, पर्यावरण संरक्षण आणि समाजसेवेसाठी उपयुक्त ठरते.

(ई) लघुउद्योगाची तीन वैशिष्ट्ये सांगा.

उत्तर –

1) कमी भांडवलात सुरू करता येतो.
2) स्थानिक रोजगार उपलब्ध करतो.
3) उत्पादनासाठी साधे तंत्रज्ञान वापरले जाते.

प्रश्न 4: सविस्तर उत्तरे लिहा.

(अ) औद्योगिक विकासावर परिणाम करणारे घटक स्पष्ट करा.

उत्तर – औद्योगिक विकासासाठी कच्चा माल, भांडवल, मनुष्यबळ, वाहतूक, ऊर्जा स्रोत, बाजारपेठ आणि सरकारी धोरणे महत्त्वाची असतात.

(आ) महाराष्ट्र औद्योगिक विकास महामंडळाचे फायदे लिहा.

उत्तर – महाराष्ट्र औद्योगिक विकास महामंडळ (M.I.D.C.) उद्योगांचे विकेंद्रीकरण करते, उद्योगांसाठी जमीन उपलब्ध करून देते आणि औद्योगिक प्रगतीस चालना देते.

(इ) माहिती तंत्रज्ञान उद्योगाचे महत्त्व सांगा.

उत्तर – माहिती तंत्रज्ञान उद्योगामुळे जलद माहिती मिळते, व्यवसाय आणि शिक्षण क्षेत्रात डिजिटल क्रांती होते, तसेच रोजगारनिर्मिती होते.

(ई) भारतातील लोकसंख्येचा विचार करता उद्योग निर्मिती हा बेरोजगारीवरील एक चांगला उपाय आहे. स्पष्ट करा.

उत्तर – उद्योग निर्माण झाल्यास रोजगारनिर्मिती होते, स्थलांतर रोखले जाते, अर्थव्यवस्था मजबूत होते आणि जीवनमान उंचावते.

प्रश्न 5: ओघतक्ता तयार करा.

(अ) आपण जे कपडे वापरतो त्यांचा शेतापासून आपल्यापर्यंत झालेला प्रवास लिहा.

उत्तर – कापूस शेती → कापूस प्रक्रिया → सूत तयार करणे → कापड तयार करणे → रंगकाम व डिझाइन → विक्री केंद्रे

(ब) एखाद्या उद्योगाच्या स्थानिकीकरणासाठी आवश्यक घटक लिहा.

उत्तर – कच्चा माल → पाणी → वीज → वाहतूक → बाजारपेठ → मनुष्यबळ → सरकारच्या सुविधा

प्रश्न 6: फरक स्पष्ट करा.

(अ) मध्यम उद्योग – अवजड उद्योग

उत्तर –

• मध्यम उद्योग – कमी भांडवल व मर्यादित उत्पादन (Ex. लघु यंत्रे, कागद उद्योग)
• अवजड उद्योग – मोठे कारखाने, मोठ्या प्रमाणात उत्पादन (Ex. पोलाद, वाहन उद्योग)

(आ) कृषीपूरक उद्योग – माहिती तंत्रज्ञान उद्योग

उत्तर –

• कृषीपूरक उद्योग – शेती उत्पादनांवर आधारित (Ex. साखर, दुग्धव्यवसाय)
• माहिती तंत्रज्ञान उद्योग – संगणक व इंटरनेटवर आधारित (Ex. सॉफ्टवेअर, डेटा सेंटर)