सागरी प्रवाह
प्रश्न 1: योग्य पर्याय निवडा.
(अ) लॅब्राडोर प्रवाह कोणत्या महासागरात आहे?
(i) पॅसिफिक (iii) दक्षिण अटलांटिक
(ii) उत्तर अटलांटिक (iv) हिंदी
उत्तर – (ii) उत्तर अटलांटिक
(आ) खालीलपैकी कोणता प्रवाह हिंदी महासागरात आहे?
(i) पूर्व ऑस्ट्रेलिया प्रवाह (ii) पेरू प्रवाह
(iii) दक्षिण धृवीय प्रवाह (iv) सोमाली प्रवाह
उत्तर – (iv) सोमाली प्रवाह
(इ) सागरी प्रवाहांच्या जवळील किनारपट्टीच्या प्रदेशात खालीलपैकी कशाचा परिणाम होत नाही?
(i) पर्जन्य (iii) तापमान
(ii) भूमीय वारे (iv) क्षारता
उत्तर – (ii) भूमीय वारे.
(ई) उष्ण व थंड सागरी प्रवाह एकत्र येतात, त्या प्रदेशांत खालीलपैकी कशाची निर्मिती होते?
(i) दव (iii) हिम
(ii) दहिवर (iv) दाट धुके
उत्तर – (iv) दाट धुके.
(उ) उत्तर ध्रुवीय प्रदेशापासून अंटार्क्टिकापर्यंत वाहणारे प्रवाह कोणते?
(i) उष्ण सागरी प्रवाह(iii) पृष्ठीय सागरी प्रवाह
(ii) थंड सागरी प्रवाह (iv) खोल सागरी प्रवाह
उत्तर – (ii) थंड सागरी प्रवाह
प्रश्न 2: खालील विधाने तपासा, अयोग्य विधान दुरुस्त करा.
(अ) सागरी प्रवाह पाण्याला विशिष्ट दिशा व गती देतात.
उत्तर – योग्य विधान.
(आ) खोल सागरी प्रवाह अत्यंत वेगाने वाहतात.
उत्तर – अयोग्य. दुरुस्त: खोल सागरी प्रवाह तुलनेने मंद गतीने वाहतात.
(इ) पृष्ठीय सागरी प्रवाहांची निर्मिती सर्वसाधारणपणे विषुववृत्तीय प्रदेशात होते.
उत्तर – योग्य विधान.
(ई) मानवाच्या दृष्टीने सागरी प्रवाहांना मोठे महत्त्व आहे.
उत्तर – योग्य विधान.
(उ) हिमनगांचे वहन जलवाहतुकीच्या दृष्टीने धोकादायक नसते.
उत्तर – अयोग्य. दुरुस्त: हिमनगांचे वहन जलवाहतुकीसाठी धोकादायक असते.
(ऊ) ब्राझीलजवळ सागरी प्रवाहांमुळे पाणी उबदार होते. याउलट आफ्रिका किनाऱ्यालगत पाणी थंड होते.
उत्तर – योग्य विधान.
प्रश्न 3: पुढील गोष्टींचा परिणाम सांगा.
(अ) उष्ण प्रवाहांचा हवामानावर –
उत्तर – उष्ण प्रवाहामुळे थंड भागांचे तापमान वाढते व हवामान सौम्य होते.
(आ) शीत प्रवाहांचा हिमनगांच्या हालचालींवर –
उत्तर – शीत प्रवाह हिमनगांना वाहून नेतात, त्यामुळे ते वाहतुकीसाठी धोकादायक होतात.
(इ) सागरात पुढे आलेल्या भूभागांचा सागरी प्रवाहांवर –
उत्तर – भूभाग प्रवाहाच्या दिशेचा अडसर ठरतो व प्रवाह वळतात किंवा कमकुवत होतात.
(ई) उष्ण व शीत प्रवाहांच्या संगमाचे प्रदेश:
उत्तर – येथे मोठ्या प्रमाणात धुके तयार होते व मत्स्य व्यवसाय भरभराटीस येतो.
(उ) सागरी प्रवाहांची वहनशक्ती:
उत्तर – प्रवाह मोठ्या प्रमाणात पोषक तत्त्वे, खाद्य व जलचरांना एका ठिकाणाहून दुसऱ्या ठिकाणी नेतात.
(ऊ) खोल सागरी प्रवाह:
उत्तर – हे प्रवाह थंड व अधिक क्षारयुक्त पाणी समुद्राच्या तळाशी वाहतात.
प्रश्न 4: सागरी प्रवाहांचा नकाशा पाहून उत्तर द्या.
(अ) हंबोल्ट प्रवाहाचा दक्षिण अमेरिकेच्या किनाऱ्यावरील हवामानावर काय परिणाम होत असेल?
उत्तर – हंबोल्ट (पेरू) प्रवाह थंड असल्यामुळे किनारपट्टी थंड राहते व पर्जन्य कमी पडतो.
(आ) प्रति-विषुववृत्तीय प्रवाह कोणकोणत्या महासागरांत दिसत नाहीत व का?
उत्तर – हिंदी महासागरात दिसत नाहीत, कारण येथे मान्सून वाऱ्यांचा प्रभाव आहे.
(इ) उत्तर हिंदी महासागरात कोणते प्रवाह नाहीत व का?
उत्तर – घड्याळाच्या काट्याच्या दिशेने फिरणारे स्थिर प्रवाह नाहीत, कारण मान्सून वाऱ्यांमुळे प्रवाह हंगामानुसार दिशा बदलतात.
(ई) उष्ण व शीत प्रवाह एकत्र येणारी क्षेत्रे कोठे आहेत?
उत्तर – न्यूफाउंडलँड बेटाजवळ (अटलांटिक महासागर), जपानच्या किनाऱ्यालगत, दक्षिण आफ्रिका किनारपट्टीजवळ.
प्रश्न 5: खालील प्रश्नांची उत्तरे लिहा.
(अ) खोल सागरी प्रवाह निर्मितीची कारणे कोणती?
उत्तर – तापमान व क्षारतेतील फरक, घनता भिन्नता, पृष्ठीय पाण्याचे थंड भागाकडे वाहणं.
(आ) सागरजल गतिशील कशामुळे होते?
उत्तर – वारे, तापमान व क्षारतेतील फरक, पृथ्वीचे परिवलन व भूभागांची रचना.
(इ) सागरी प्रवाहांना वाऱ्यामुळे कशी दिशा मिळते?
उत्तर – ग्रहीय वारे प्रवाहांना ढकलतात व त्यांच्या दिशेनुसार सागर जल वाहते.
(ई) कॅनडाच्या पूर्वकिनाऱ्यावरील बंदरे हिवाळ्यात का गोठतात?
उत्तर – कारण तेथे थंड लॅब्राडोर प्रवाह वाहतो, त्यामुळे तापमान घटते.
Leave a Reply