भूगोल Question Answers Class 8 Chapter 3 Bhugol Maharashtra Board Marathi Medium

आर्द्रता व ढग

प्रश्न 1: योग्य जोड्या लावा व साखळी पूर्ण करा.

उत्तर:

प्रश्न 2: कंसातील योग्य शब्द निवडून वाक्य पूर्ण करा.

(क्युम्युलो निम्बस, सापेक्ष आर्द्रता, निरपेक्ष आर्द्रता, सांद्रीभवन, बाष्पधारण क्षमता)

उत्तर:

(अ) हवेची बाष्पधारण क्षमता हवेच्या तापमानावर अवलंबून असते.
(आ) एका घनमीटर हवेमध्येकिती ग्रॅम बाष्प आहे ते पाहून निरपेक्ष आर्द्रता काढली जाते.
(इ) वाळवंटी प्रदेशात सापेक्ष आर्द्रता कमी असल्याने हवा कोरडी असते.
(ई) क्युम्युलो निम्बस प्रकारचे ढग वादळाचे निदर्शक आहेत.
(उ) मोकळ्या वातावरणातील हवेच्या बाष्पाचे सांद्रीभवन वातावरणातील धूलिकणांभोवती होते.

प्रश्न 3: फरक स्पष्ट करा.

(अ) आर्द्रता व ढग:

उत्तर – 

• आर्द्रता म्हणजे हवेतील बाष्पाचे प्रमाण.
• ढग म्हणजे हवेत असलेले संकुचित बाष्प जे पाण्याच्या थेंब किंवा हिमकणांच्या स्वरूपात असते.

(आ) सापेक्ष आर्द्रता व निरपेक्ष आर्द्रता:

उत्तर – 

• निरपेक्ष आर्द्रता = हवेतील प्रत्यक्ष बाष्पाचे प्रमाण.
• सापेक्ष आर्द्रता = प्रत्यक्ष बाष्पाचे प्रमाण ÷ हवेची बाष्पधारण क्षमता × 100%.

(इ) क्युम्युलस ढग व क्युम्युलो निम्बस ढग:

उत्तर – 

• क्युम्युलस ढग पांढरे व फुगलेल्या स्वरूपाचे असतात, हे सौम्य हवामानाचे निदर्शक असतात.
• क्युम्युलो निम्बस ढग काळसर, जड व गडगडाटी असतात, वादळी पाऊस यामुळे पडतो.

प्रश्न 4: प्रश्नांची उत्तरे लिहा.

(अ) एखाद्या प्रदेशातील हवा कोरडी का असते?

उत्तर – 

• त्या प्रदेशातील आर्द्रता कमी असल्यामुळे हवा कोरडी असते.
• वाळवंटात कमी आर्द्रता असल्याने हवा कोरडी असते.

(आ) आर्द्रतेचे मापन कसे केले जाते?

उत्तर – 

• आर्द्रतेचे मापन ग्रॅम प्रति घनमीटर (g/m³) मध्ये केले जाते.
• सापेक्ष आर्द्रता टक्केवारीत मोजली जाते.

(इ) सांद्रीभवनासाठी कोणत्या गोष्टी आवश्यक आहेत?

उत्तर – 

• हवा थंड होणे
• हवेतील बाष्पाचे प्रमाण वाढणे
• धूलिकण किंवा इतर कण उपलब्ध असणे

(ई) ढग म्हणजे काय? ढगांचे प्रकार लिहा.

उत्तर – हवेतील बाष्पाचे थेंब किंवा हिमकण जे हवेत तरंगतात, त्यांना ढग म्हणतात.

ढगांचे प्रकार:

1. सिरस
2. सिरो स्ट्रॅटस
3. सिरो क्युम्युलस
4. अल्टो स्ट्रॅटस
5. अल्टो क्युम्युलस
6. स्ट्रॅटो क्युम्युलस
7. स्ट्रॅटस
8. निम्बो स्ट्रॅटस
9. क्युम्युलस
10. क्युम्युलो निम्बस

(उ) कोणकोणत्या प्रकारच्या ढगांतून पाऊस पडतो?

उत्तर – 

• निम्बो स्ट्रॅटस
• क्युम्युलो निम्बस

(ऊ) सापेक्ष आर्द्रतेची टक्केवारी कशाशी संबंधित आहे?

उत्तर – सापेक्ष आर्द्रता = (निरपेक्ष आर्द्रता ÷ बाष्पधारण क्षमता) × 100%.

प्रश्न 5: भौगोलिक कारणे लिहा.

(अ) ढग हे आकाशात तरंगतात.

उत्तर – ढगातील जलकण अतिशय हलके असतात आणि हवेच्या प्रवाहामुळे ते तरंगतात.

(आ) उंचीनुसार सापेक्ष आर्द्रतेच्या प्रमाणात बदल होतो.

उत्तर – उंची वाढल्यावर हवा थंड होते आणि बाष्पधारण क्षमता कमी होते.

(इ) हवा बाष्पसंपृक्त बनते.

उत्तर – हवेतील बाष्पधारण क्षमता पूर्ण झाल्यावर हवा बाष्पसंपृक्त होते.

(ई) क्युम्युलस ढगांचे क्युम्युलो निम्बस ढगात रूपांतर होते.

उत्तर – उष्णतेमुळे क्युम्युलस ढग उर्ध्वगामी होत जाऊन मोठे होतात आणि वादळी स्वरूप धारण करतात.

प्रश्न 6: उदाहरण सोडवा.

उत्तर:

(अ) सापेक्ष आर्द्रता = (18 ÷ 30.37) × 100= 59.2%

(आ) निरपेक्ष आर्द्रता = 4.08 ग्रॅम/मी³