भूगोल Important Questions Class 8 Chapter 10 Bhugol Maharashtra Board Marathi Medium

क्षेत्रभेट

लहान प्रश्न

1. क्षेत्रभेट म्हणजे काय?

उत्तर – भौगोलिक घटक व प्रक्रियांचा प्रत्यक्ष अनुभव घेण्यासाठी प्रत्यक्ष स्थळी भेट देणे म्हणजे क्षेत्रभेट.

2. क्षेत्रभेटीचे नियोजन कशानुसार केले जाते?

उत्तर – विषय, ठिकाण व कालावधी यानुसार क्षेत्रभेटीचे नियोजन केले जाते.

3. क्षेत्रभेटीमध्ये कोणती साधने आवश्यक असतात?

उत्तर – प्रश्नावली, नोंदवही, कॅमेरा, पेन, पेन्सिल इत्यादी साधने आवश्यक असतात.

4. निवडणूक विभागाचे कार्य कोणाच्या मार्गदर्शनाखाली चालते?

उत्तर – भारताच्या निवडणूक आयोगाच्या मार्गदर्शनाखाली निवडणूक विभागाचे कार्य चालते.

5. मतदान प्रक्रिया पारदर्शक करण्यासाठी कोणते उपाय केले जातात?

उत्तर – सीसीटीव्ही निरीक्षण, वेबकास्टिंग आणि व्हीव्हीपॅट यंत्रांचा वापर केला जातो.

6. मतदान केंद्रावर किती अधिकारी आणि कर्मचारी नियुक्त केले जातात?

उत्तर – सरासरी 4 ते 5 अधिकारी आणि कर्मचारी मतदान केंद्रावर नियुक्त केले जातात.

7. निवडणुकीदरम्यान कोणकोणते परवाने दिले जातात?

उत्तर – प्रचार परवाने, सभा आयोजित करण्याचे परवाने दिले जातात.

8. मतदानाची वेळ कोणती असते?

उत्तर – सकाळी 7:00 ते सायंकाळी 6:00 अशी मतदानाची वेळ असते.

9. मतदान यंत्रे कोठून उपलब्ध केली जातात?

उत्तर – भारत इलेक्ट्रॉनिक्स लिमिटेड (BEL) आणि इलेक्ट्रॉनिक्स कॉर्पोरेशन ऑफ इंडिया लिमिटेड (ECIL) कडून.

10. मतदान यंत्रांचा वापर कधीपासून सुरू झाला?

उत्तर – 1998 पासून टप्प्याटप्प्याने मतदान यंत्रांचा वापर सुरू झाला.

दीर्घ प्रश्न

1. क्षेत्रभेटीचा मुख्य उद्देश काय असतो?

उत्तर – क्षेत्रभेटीद्वारे विद्यार्थ्यांना भौगोलिक घटकांचा प्रत्यक्ष अनुभव घेता येतो. त्यातून भौगोलिक संकल्पना अधिक चांगल्या प्रकारे समजतात. तसेच, मानव व पर्यावरण यांच्यातील संबंध समजण्यास मदत होते.

2. क्षेत्रभेटीच्या नियोजनामध्ये कोणते घटक विचारात घेतले जातात?

उत्तर – क्षेत्रभेटीचे ठिकाण, उद्देश आणि कालावधी ठरवणे आवश्यक असते. त्या ठिकाणाशी संबंधित माहिती आधीच संकलित करून ठेवावी लागते. तसेच, आवश्यक साधने आणि सुरक्षा यांची पूर्वतयारी केली जाते.

3. मतदान प्रक्रिया सुरळीत पार पडण्यासाठी कोणती व्यवस्था केली जाते?

उत्तर – मतदान केंद्रांवर सुरक्षेची कडेकोट व्यवस्था ठेवली जाते. मतदान यंत्रांच्या सुरक्षेसाठी सीसीटीव्ही कॅमेरे आणि वेबकास्टिंगचा वापर केला जातो. तसेच, मतमोजणी प्रक्रिया पारदर्शक राहावी यासाठी अधिकाऱ्यांची विशेष नियुक्ती केली जाते.

4. निवडणूक कार्यालय कोणकोणती कामे पार पाडते?

उत्तर – मतदार यादी तयार करणे आणि अद्ययावत करणे हे कार्यालयाचे प्रमुख कार्य असते. निवडणुकीसाठी आवश्यक कर्मचारी आणि अधिकाऱ्यांची नेमणूक केली जाते. तसेच, निवडणूक प्रक्रिया सुरळीत पार पाडण्यासाठी नियोजन केले जाते.

5. मतदान यंत्राच्या वापराचे फायदे आणि तोटे कोणते आहेत?

उत्तर – मतदान यंत्रामुळे मतमोजणी जलद आणि अचूक होते. पारदर्शकता वाढते आणि कागदाचा अपव्यय टाळला जातो. मात्र, तांत्रिक बिघाड झाल्यास मतदान प्रक्रियेत अडथळा येऊ शकतो.

6. मतदानाच्या वेळी सुरक्षेसाठी कोणती पावले उचलली जातात?

उत्तर – प्रत्येक मतदान केंद्रावर पोलिस आणि निवडणूक निरीक्षक तैनात असतात. मतदान प्रक्रिया सुरळीत पार पडावी म्हणून सीसीटीव्ही आणि वेबकास्टिंग यंत्रणेचा वापर केला जातो. मतदान केंद्रावर शिस्त राखण्यासाठी अधिकारी नियुक्त केले जातात.

7. निवडणुकीदरम्यान कर्मचाऱ्यांचे मतदान कसे घेतले जाते?

उत्तर – निवडणुकीसाठी नेमणूक झालेल्या कर्मचाऱ्यांसाठी विशेष मतदान सुविधा दिली जाते. त्यांना पोस्टल बॅलेट किंवा मतदान केंद्रावर पूर्वनियोजित पद्धतीने मतदान करण्याची संधी दिली जाते. यामुळे त्यांचे मतदान हक्क सुरक्षित राहतात.

8. मतदान केंद्रावर कोणकोणत्या सुविधा पुरवल्या जातात?

उत्तर – मतदान केंद्रावर मतदारांसाठी पिण्याच्या पाण्याची व्यवस्था केली जाते. ज्येष्ठ नागरिक व दिव्यांग मतदारांसाठी विशेष सुविधा दिली जाते. सुरक्षेसाठी पोलिस बंदोबस्त आणि मदत केंद्र स्थापन केले जाते.

9. निवडणुकीसाठी मनुष्यबळ कसे मिळवले जाते?

उत्तर – निवडणूक प्रक्रियेसाठी शासकीय कर्मचारी, शिक्षक आणि पोलिस कर्मचाऱ्यांची नियुक्ती केली जाते. निवडणूक आयोगाच्या निर्देशानुसार आवश्यकतेनुसार मनुष्यबळाची व्यवस्था केली जाते. निवडणुकीदरम्यान प्रशिक्षित कर्मचाऱ्यांना जबाबदाऱ्या दिल्या जातात.

10. निवडणूक आचारसंहिता कोणत्या उद्देशाने लागू केली जाते?

उत्तर – निवडणुकीच्या काळात सत्ताधारी पक्ष किंवा उमेदवारांनी कोणताही गैरफायदा घेऊ नये यासाठी आचारसंहिता लागू केली जाते. प्रचारामध्ये बेकायदेशीर गोष्टी रोखण्यासाठी कठोर नियम बनवले जातात. निवडणूक पूर्ण पारदर्शक आणि निष्पक्ष राहावी यासाठी हे महत्त्वाचे असते.