जलदिंडी
१. लेखक परिचय:
डॉ. विश्वास यवे
- प्रसिद्ध लेखक, स्त्रीरोगतज्ज्ञ व पर्यावरण अभ्यासक.
- त्यांनी “नावाडी”, “योगार्थी”, “सूर्यनमस्कार”, “मैत्री करू नद्यांशी” इत्यादी पुस्तके लिहिली.
- नद्यांच्या स्वच्छतेसाठी “जलदिंडी” ही अभिनव संकल्पना त्यांनी मांडली.
२. नद्यांचे महत्त्व आणि प्रदूषणाची समस्या:
प्राचीन काळात नद्यांचे महत्त्व:
- मानवाचे जीवन नद्यांच्या काठी फुलले, म्हणूनच नद्यांना “लोकमाता” म्हटले जाते.
- नद्यांच्या पाण्याचा उपयोग शेती, पिण्याचे पाणी, वाहतूक आणि पूजाविधींसाठी केला जातो.
नदी प्रदूषणाची कारणे:
- औद्योगिक आणि घरगुती सांडपाणी नद्यांमध्ये सोडले जाते.
- प्लास्टिक, निर्माल्य आणि अन्य घाण नदीत टाकली जाते.
- रासायनिक खते आणि कीटकनाशकांचा अतिरेकी वापर.
- “वापरा आणि फेका” या संस्कृतीमुळे नद्यांचे मोठे नुकसान होते.
३. लेखकाला जलप्रदूषणाची जाणीव कशी झाली?
- लेखकाने आपल्या मुलाला नौकानयन शिकवण्याचा निर्णय घेतला.
- मुलाला स्वच्छ पाण्यात पडण्याची भीती नव्हती, पण घाण आणि दुर्गंधीयुक्त पाण्यात पडण्याची भीती वाटली.
- लेखकाने नदीकडे पाहिले असता त्याला प्लास्टिक, जलपर्णी आणि कचऱ्याचा खच दिसला.
- त्याने ठरवले की नदीच्या स्वच्छतेसाठी काहीतरी करायला हवे.
४. नदी स्वच्छतेसाठी घेतलेले प्रयत्न:
सुरुवातीची पावले:
- प्रशासन व संबंधित अधिकाऱ्यांना भेटून सहकार्याची विनंती केली.
- समान विचारांचे मित्र आणि कार्यकर्ते एकत्र जमवले.
- नदीतील कचरा आणि जलपर्णी काढण्यास सुरुवात केली.
अडचणी आणि मार्ग:
- सुरुवातीला केवळ चर्चाच होत होती, प्रत्यक्ष काम कमी होते.
- लेखकाने स्वतः पुढाकार घेऊन झाडीत अडकलेले प्लास्टिक काढायला सुरुवात केली.
- इतर लोकही प्रेरित होऊन कामात सहभागी झाले.
- “स्वतःचे हात वापर की कचरा काढायला” – आईच्या या उपदेशानुसार लेखकाने कृती केली.
५. जलदिंडीची निर्मिती आणि उद्दिष्टे:
जलदिंडी म्हणजे काय?
- “पंढरपूरच्या पालखीप्रमाणे, ही नदीच्या प्रवाहातून जाणारी दिंडी.”
- नदी स्वच्छता आणि पर्यावरण रक्षण यासाठी सुरू केलेली एक मोहीम.
जलदिंडीचे उद्दिष्ट:
- नद्यांमध्ये वाढणारे प्रदूषण रोखणे.
- लोकांमध्ये पर्यावरणाविषयी जागरूकता निर्माण करणे.
- नद्यांमधील जलपर्णी आणि कचरा स्वच्छ करणे.
- सकारात्मक आरोग्य आणि अध्यात्म यांचा संगम साधणे.
६. जलदिंडीमधील सहभाग आणि यश:
- अनेक कार्यकर्ते, संस्था आणि स्थानिक नागरिक या मोहिमेत सामील झाले.
- नदीमार्गे प्रवास करून लोकांमध्ये स्वच्छतेबाबत जागरूकता निर्माण केली.
- जलदिंडीच्या माध्यमातून लोकांनी नद्यांची स्वच्छता आणि संवर्धन करण्याची शपथ घेतली.
७. जलदिंडीचे महत्त्व:
- पर्यावरण संरक्षणासाठी जलदिंडी हा एक प्रभावी उपक्रम आहे.
- लोकांना “वापरा आणि पुन्हा वापरा” या संकल्पनेचा परिचय करून दिला गेला.
- भविष्यातील पिढ्यांसाठी नद्यांचे संरक्षण करण्याचे महत्व पटवून दिले.
८. आपण जलप्रदूषण रोखण्यासाठी काय करू शकतो?
- प्लास्टिक आणि कचरा नदीत टाकू नये.
- नदीकिनारी वृक्षारोपण करावे.
- जैविक कचरा वेगळा करून खतनिर्मितीसाठी वापरावा.
- जलदिंडीसारख्या उपक्रमांमध्ये सहभागी व्हावे.
- स्थानिक प्रशासन आणि सामाजिक संघटनांना सहकार्य करावे.
निष्कर्ष:
“जलदिंडी” हा केवळ नदी स्वच्छतेचा उपक्रम नसून, हा एक सामाजिक आणि पर्यावरणीय चळवळ आहे. लेखकाने घेतलेल्या पुढाकारातून आपणही काहीतरी करून पर्यावरण संवर्धनासाठी योगदान द्यावे, असे या धड्याचे मुख्य उद्दिष्ट आहे.
Leave a Reply