मराठी बालभारती Important Questions Class 8 Chapter 18 Balbharati Maharashtra Board

जलदिंडी

लहान प्रश्न

1. ‘जलदिंडी’ या संकल्पनेची सुरुवात कोणी केली?

उत्तर – डॉ. विश्वास यवे यांनी ‘जलदिंडी’ या संकल्पनेची सुरुवात केली.

2. नद्यांना लोकमाता का म्हटले जाते?

उत्तर – कारण प्राचीन काळापासून नद्यांच्या काठी मानवी जीवन फुलले आहे.

3. लेखकाच्या मुलाला घाण पाण्यात पडण्याची भीती का वाटली?

उत्तर – कारण ते पाणी दूषित, दुर्गंधीयुक्त आणि अस्वच्छ झाले होते.

4. नदीचे पाणी कोणत्या कारणांमुळे प्रदूषित झाले?

उत्तर – औद्योगिक सांडपाणी, प्लास्टिक, रसायने, आणि जलपर्णीमुळे.

5. लेखकाने नदी स्वच्छतेसाठी कोणता निर्णय घेतला?

उत्तर – नदी स्वच्छ करण्यासाठी मित्र आणि अधिकाऱ्यांची मदत घेण्याचा निर्णय घेतला.

6. जलपर्णीचा वाढीला कोणते घटक कारणीभूत असतात?

उत्तर – सांडपाणी, खतांतील नायट्रोजन व फॉस्फरस यामुळे जलपर्णी वाढते.

7. पंढरपूर यात्रेला नदीमार्गे जाणाऱ्या मोहिमेचे नाव काय ठेवले?

उत्तर – ‘जलदिंडी’ असे या मोहिमेचे नाव ठेवले.

8. जलदिंडी मोहिमेचे उद्दिष्ट काय होते?

उत्तर – नदी स्वच्छ करणे, पर्यावरण रक्षण करणे आणि लोकांमध्ये जनजागृती करणे.

9. लेखकाच्या आईने दिलेला महत्त्वाचा सल्ला कोणता होता?

उत्तर – “स्वतःचे हात वापर की कचरा काढायला” हा सल्ला दिला.

10. नदी स्वच्छ ठेवण्यासाठी आपण काय करू शकतो?

उत्तर – कचरा न टाकणे, प्लास्टिकचा वापर टाळणे आणि जलप्रदूषण रोखणे.

दीर्घ प्रश्न

1. नद्यांचे पाणी प्रदूषित होण्यास कोणती मानवी कृती कारणीभूत आहेत?

उत्तर – औद्योगिक सांडपाणी, मैलापाणी, प्लास्टिक आणि रासायनिक पदार्थ यामुळे नद्यांचे पाणी प्रदूषित होते. तसेच, धार्मिक विधींमध्ये वस्त्र, निर्माल्य व अन्य साहित्य नदीत विसर्जित केल्यानेही जलप्रदूषण वाढते. “वापरा आणि फेका” या जीवनशैलीमुळे नद्यांची स्वच्छता धोक्यात आली आहे.

2. लेखकाला नदीप्रदूषणाची जाणीव कशी झाली?

उत्तर – लेखकाच्या मुलाने घाण पाण्यात पडण्याची भीती व्यक्त केली तेव्हा लेखकाने नदीच्या पाण्याकडे लक्ष दिले. त्याला प्लास्टिकच्या पिशव्या, घाण साचलेले पाणी, दुर्गंधी आणि काळी साय दिसली. त्याच क्षणी लेखकाने ठरवले की नदी स्वच्छ करण्यासाठी काहीतरी करायला हवे.

3. लेखक आणि त्याच्या सहकाऱ्यांनी नदी स्वच्छ करण्यासाठी कोणते प्रयत्न केले?

उत्तर – लेखक आणि त्याच्या सहकाऱ्यांनी प्रथम प्रशासनाशी संपर्क साधून सहकार्याची विनंती केली. त्यानंतर मित्रांनी एकत्र येऊन प्लास्टिक कचरा आणि जलपर्णी काढण्यास सुरुवात केली. सुरुवातीला काम हळूहळू होत होते, पण नंतर प्रत्येक जण जबाबदारीने नदी स्वच्छतेच्या मोहिमेत सहभागी झाला.

4. लेखकाच्या आईच्या सल्ल्याचा लेखकावर कसा परिणाम झाला?

उत्तर – लेखक सुरुवातीला नदी स्वच्छतेबाबत फक्त चर्चा करत होता, प्रत्यक्षात कृती कमी होती. तेव्हा त्याला आईचे शब्द आठवले – “स्वतःचे हात वापर की कचरा काढायला.” त्यामुळे त्याने स्वतः झाडीत अडकलेला कचरा काढायला सुरुवात केली आणि बाकीचे लोकही प्रेरित झाले.

5. ‘जलदिंडी’ मोहिमेचे स्वरूप कसे होते?

उत्तर – जलदिंडी ही एक नदी स्वच्छता मोहिम होती जी आळंदी ते पंढरपूरपर्यंत नद्यांच्या प्रवाहात केली गेली. यात पर्यावरण, अध्यात्म आणि सकारात्मक आरोग्याची सांगड घालण्यात आली. अनेक कार्यकर्ते, संस्था आणि स्थानिक लोकांनी यात सहभाग घेऊन नद्यांच्या स्वच्छतेसाठी योगदान दिले.

6. नदी स्वच्छता टिकवण्यासाठी कोणती पावले उचलली जाऊ शकतात?

उत्तर – लोकांमध्ये जनजागृती करून त्यांना नदीप्रदूषणाचे दुष्परिणाम समजावणे आवश्यक आहे. प्लास्टिक आणि रासायनिक कचऱ्यावर नियंत्रण ठेवणे, सांडपाण्याचे योग्य व्यवस्थापन करणे आणि नदीकाठावर वृक्षलागवड करणे उपयुक्त ठरेल. तसेच, “वापरा आणि फेका” संस्कृती ऐवजी “वापरा आणि पुन्हा वापरा” ही संकल्पना रुजवायला हवी.