मराठी बालभारती Important Questions Class 8 Chapter 17 Balbharati Maharashtra Board

अन्नजाल

लहान प्रश्न

1. अन्नजाल म्हणजे काय?

उत्तर – अन्नजाल म्हणजे परस्परांवर अवलंबून असलेल्या अन्नसाखळ्यांचे जटिल जाळे.

2. कवी हर्ष सदाशिव परचुरे यांनी कोणता अभ्यासक्रम पूर्ण केला?

उत्तर – त्यांनी पलाश आणि इकॉलॉजिकल सोसायटी ऑफ इंडिया यांचा परिस्थितीकीचा अभ्यासक्रम पूर्ण केला.

3. ‘वनाचे श्लोक’ हे पुस्तक कोणत्या विषयावर आधारित आहे?

उत्तर – हे पुस्तक निसर्ग आणि परिसंस्थेच्या परस्परसंबंधांवर आधारित आहे.

4. प्रत्येक जीव किती जीवांना खाऊन जगतो?

उत्तर – प्रत्येक जीव एकापेक्षा जास्त जीवांना खाऊन जगतो, त्यामुळेच अन्नजाल तयार होते.

5. अन्नसाखळी तुटल्यास काय होते?

उत्तर – अन्नसाखळी तुटल्यास परिसंस्थेचा समतोल बिघडतो आणि काही जीवजाती नष्ट होऊ शकतात.

6. कोळ्याचे जाळे आणि अन्नजाल यात काय साम्य आहे?

उत्तर – दोन्हींत अनेक घटक एकमेकांशी जोडलेले असतात आणि काही तुटले तरी संपूर्ण रचना लगेच नष्ट होत नाही.

7. निसर्गातील सजीव-निर्जीव घटक कसे जोडलेले असतात?

उत्तर – ते परस्परावलंबी असतात आणि एक घटक बदलल्यास संपूर्ण परिसंस्थेवर परिणाम होतो.

8. अन्नजाल नष्ट झाल्यास काय परिणाम होतो?

उत्तर – काही जीव नष्ट होतात, अन्नसाखळी कोसळते आणि निसर्गातील समतोल बिघडतो.

9. माणसाने प्राणिजाती नष्ट केल्यास काय होईल?

उत्तर – अन्नसाखळी खोळंबेल, निसर्ग असंतुलित होईल आणि शेवटी मानवालाही त्याचे दुष्परिणाम भोगावे लागतील.

10. कवीने अन्नजाल समजावण्यासाठी कोणती उदाहरणे दिली आहेत?

उत्तर – कवीने कोळ्याचे जाळे आणि अन्नसाखळीतील परस्परावलंबनाची उदाहरणे दिली आहेत.

दीर्घ प्रश्न

1. अन्नसाखळी आणि अन्नजाल यातील फरक स्पष्ट करा.

उत्तर – अन्नसाखळी ही एक सरळसोट साखळी असते, जिथे एक जीव दुसऱ्याला खातो. पण अन्नजालात अनेक साखळ्या जोडलेल्या असतात, ज्यामुळे अन्नसाखळी तुटली तरी संपूर्ण अन्नजाल नष्ट होत नाही.

2. कोळ्याच्या जाळ्याचे आणि अन्नजालाचे साम्य काय आहे?

उत्तर – कोळ्याच्या जाळ्यात अनेक धागे एकमेकांना जोडलेले असतात, तसेच अन्नजालातही अनेक जीव परस्परांशी निगडित असतात. काही धागे तुटले तरी जाळे तुटत नाही, तसेच काही जीवजाती नष्ट झाल्या तरी संपूर्ण अन्नजाल नष्ट होत नाही.

3. ‘जीवो जीवस्य जीवनम्’ या संकल्पनेचा अर्थ स्पष्ट करा.

उत्तर – हा संस्कृत वाक्यप्रचार जीवसृष्टीच्या चक्राचे वर्णन करतो. एक प्राणी दुसऱ्यावर अवलंबून असतो. जर एक प्राणिजात नष्ट झाली, तर संपूर्ण साखळी कोलमडते आणि निसर्गातील समतोल बिघडतो.

4. अन्नजाल टिकवण्यासाठी माणसाने कोणती काळजी घ्यावी?

उत्तर – माणसाने जंगलतोड थांबवावी, जंगली प्राण्यांची हत्या करू नये आणि नैसर्गिक परिसंस्थांचे रक्षण करावे. अन्नसाखळीतील प्रत्येक घटक टिकवणे गरजेचे आहे, अन्यथा संपूर्ण अन्नजाल धोक्यात येईल.

5. अन्नसाखळीतील बदलांचा पर्यावरणावर काय परिणाम होतो?

उत्तर – अन्नसाखळीतील कोणत्याही घटकाचे नष्ट होणे म्हणजे एक मोठा बदल. त्यामुळे काही प्राणी वाढतील, तर काही नष्ट होतील. परिणामी, संपूर्ण निसर्गचक्र विस्कळीत होईल आणि परिसंस्था धोक्यात येईल.

6. ‘अन्नजाल नष्ट होणे’ या घटनेचे परिणाम स्पष्ट करा.

उत्तर – अन्नजाल नष्ट झाल्यास, अनेक प्रजाती नामशेष होतील, निसर्गाची समतोलता बिघडेल आणि मानवाच्याही जगण्यावर त्याचा गंभीर परिणाम होईल. त्यामुळे अन्नसाखळी व अन्नजालाचे संरक्षण करणे महत्त्वाचे आहे.