सामान्य विज्ञान Question Answers Class 7 Chapter 15 Samanya Vigyan Maharashtra Board Marathi Medium

Question Answer For All Chapters – सामान्य विज्ञान Class 7

पदार्थ : आपल्या वापरातील

1. रिकाम्या जागी कंसातील योग्य शब्द लिहा.
(पांढरे सिमेंट, साबण, अपमार्जक, हाडांची झीज, दंतक्षय, कठीण, मृदू, पोर्टलंड, तेलाम्ल)
अ. पदार्थाच्या पृष्ठभागावरील मळ काढून टाकण्यासाठी पाण्याला साहाय्य करणाऱ्या पदार्थास अपमार्जक म्हणतात.
आ. दंतक्षय रोखण्यासाठी टूथपेस्टमध्ये फ्लोराइड वापरले जाते.
इ. साबण हा तेलाम्ल व सोडिअम हायड्रॉक्साइडचा क्षार आहे.
ई. संश्लिष्ट अपमार्जके ही कठीण पाण्यातही वापरता येतात.
उ. बांधकामासाठी प्रामुख्याने पोर्टलंड सिमेंट वापरले जाते.

2. खालील प्रश्नांची उत्तरे लिहा.
अ. अपमार्जक वापरल्याने मळकट कपडे कसे स्वच्छ होतात?
उत्तर: अपमार्जकांमध्ये पृष्ठसक्रिय द्रव्ये (Surfactants) असतात, जी पाण्यात मिसळल्यानंतर मळ आणि तेल यांना वेगळे करून पाण्यात नष्ट करतात. त्यामुळे कपडे स्वच्छ होतात.

आ. पाणी कठीण आहे का, हे तुम्ही साबणचुऱ्याच्या साहाय्याने कसे तपासाल?
उत्तर: जर साबणचुरा घातल्यानंतर फेस कमी निर्माण होतो आणि पाणी पांढरट दिसते, तर पाणी कठीण आहे.
जर फेस सहज तयार झाला, तर पाणी मृदू आहे.

इ. टूथपेस्टचे महत्त्वाचे घटक कोणते व त्यांचे कार्य काय?
उत्तर:
कॅल्शियम कार्बोनेट आणि सिलिका: दात स्वच्छ करतात.
फ्लोराइड: दंतक्षय (cavity) रोखतो.
सोडियम लॉरिल सल्फेट: फेस निर्माण करतो आणि अन्नकण काढतो.
मिंट आणि स्वाद द्रव्ये: तोंडाला ताजेतवाने ठेवतात.

ई. सिमेंटमधील घटक कोणते?
उत्तर:
चुना (Lime)
सिलिका (Silica)
अॅल्युमिना (Alumina)
लोह ऑक्साईड (Iron oxide)
जिप्सम (Gypsum)

उ. काँक्रीट बनवताना सिमेंट वापरले नाही तर काय होईल?
उत्तर: काँक्रीट मजबूत होणार नाही.
रचना टिकाऊ राहणार नाही.
पाणी झिरपेल आणि बांधकाम लवकर खराब होईल.

ऊ. तुम्ही वापरत असलेल्या अपमार्जकांची यादी करा.
उत्तर: साबण (Lux, Santoor)
डिटर्जंट (Surf Excel, Tide)
भांडी धुण्याचे अपमार्जक (Vim Liquid, Pril)
टॉयलेट क्लीनर (Harpic)

ए. उंची वस्त्रांसाठी वापरली जाणारी अपमार्जके कशी असावीत?
उत्तर: सौम्य (मृदू) आणि pH संतुलित असावी.
कडक रसायने नसावीत, ज्यामुळे वस्त्रांची झीज होऊ नये.
सुगंधित आणि रंग सुरक्षित ठेवणारे असावे.

ऐ. पृष्ठसक्रियता म्हणजे काय? विविध अपमार्जकांच्या पृष्ठसक्रियतेला कारणीभूत ठरणाऱ्या तीन रसायनांची नावे लिहा.
उत्तर: पृष्ठसक्रियता म्हणजे पदार्थाच्या पृष्ठभागावर कार्य करून पाणी आणि तेल/मळ एकत्र आणण्याची क्षमता.
तीन महत्त्वाची पृष्ठसक्रिय रसायने:
सोडियम लॉरिल सल्फेट (SLS)
सोडियम स्टिअरेट
अल्काइल बेंझीन सल्फोनेट

3. आमच्यातील सारखेपणा व फरक काय आहे?
अ. नैसर्गिक अपमार्जके व मानवनिर्मित अपमार्जक

आ. साबण व संश्लिष्ट अपमार्जक.

इ. अंगाचा साबण व कपडे धुण्याचा साबण

ई. आधुनिक सिमेंट व प्राचीन सिमेंट

4. कारणे लिहा.
अ. कठीण पाण्यात साबणाचा उपयोग होत नाही.
कठीण पाण्यात कॅल्शियम व मॅग्नेशियम आयन असतात, जे साबणाच्या रेणूंशी संयोग करून गट तयार करतात आणि फेस तयार होत नाही.

आ. तेल पाण्यात मिसळत नाही; परंतु पुरेसा अपमार्जक वापरला, की तेल व पाणी एकजीव होते.
अपमार्जकाच्या रेणूंमध्ये हायड्रोफिलिक (पाणी प्रिय) व हायड्रोफोबिक (तेल प्रिय) भाग असतो.
त्यामुळे ते तेल आणि पाण्याला एकत्र आणतात आणि मिश्रण तयार करतात.

इ. संश्लिष्ट अपमार्जके ही साबणापेक्षा सरस आहेत.
ते कठीण पाण्यातही प्रभावी असतात.
अधिक फेस तयार करतात आणि मळ अधिक वेगाने काढतात.
दीर्घकाळ टिकतात व अधिक स्वच्छता करतात.

ई. बर्‍याच वेळा कपडे धुताना कपड्यांवर रंगीत डाग निर्माण होतात.
जर अपमार्जक योग्य प्रमाणात न मिसळले, तर काही घटक कपड्यांच्या रंगांशी प्रतिक्रिया देतात.
काही डिटर्जंटमध्ये फ्लोरोसेंट एजंट्स व ब्लीचिंग एजंट्स असतात, जे कपड्यांच्या रंगावर परिणाम करतात.

उ. दात स्वच्छ करण्यासाठी तंबाखूची मशेरी वापरू नये.
तंबाखू दातांवर काळे डाग आणि पिवळसर थर निर्माण करते.
तोंडाचा कर्करोग होण्याची शक्यता वाढते.