सामान्य विज्ञान Question Answers Class 7 Chapter 1 Samanya Vigyan Maharashtra Board Marathi Medium

Question Answer For All Chapters – सामान्य विज्ञान Class 7

सजीव सृष्टी : अनुकूलन व वर्गीकरण

स्वाध्याय

1. शोधा पाहू माझा जोडीदार !
उत्तर:

2. परिच्छेद वाचा व खाली दिलेल्या प्रश्नांची उत्तरे तुमच्या शब्दांत लिहा.
मी पेंग्विन, बर्फाळ प्रदेशात राहतो. माझ्या शरीराची पोटाकडील बाजू पांढरी आहे. माझी त्वचा जाड असून त्वचेखाली चरबीचे आवरण अाहे. माझे शरीर दोन्ही टोकांना निमुळते आहे. माझे पंख आकाराने लहान आहेत. माझी बोटे पातळ त्वचेने जोडलेली आहेत. आम्ही नेहमी थव्याने राहतो.
अ. माझी त्वचा जाड, पांढऱ्या रंगाची व त्या खाली चरबीचे आवरण कशासाठी असावे?
उत्तर: पेंग्विनच्या त्वचेखाली चरबीचे थर असल्यामुळे त्याला तीव्र थंडीपासून संरक्षण मिळते. पांढऱ्या रंगामुळे तो बर्फाळ भागात सहज लपून राहू शकतो.

आ. आम्ही नेहमी थव्याने एकमेकांना चिकटून का राहतो?
उत्तर: थव्याने राहिल्याने शरीरातील उष्णता टिकून राहते आणि थंडीपासून बचाव होतो.

इ. ध्रुवीय प्रदेशात कायमस्वरूपी वास्तव्य करण्यासाठी तुमच्यामध्ये कोणते अनुकूलन हवे आणि का?
उत्तर:  जाडसर लोकरसारखी त्वचा, चरबीचे थर, मजबूत पंजे आणि सरकण्याजोगी शरीरयष्टि आवश्यक असते जेणेकरून बर्फाळ भागात सहज जगता येईल.

ई. मी कोणत्या भौगोलिक प्रदेशात राहतो? का?
उत्तर: मी ध्रुवीय (आर्क्टिक आणि अंटार्क्टिक) प्रदेशात राहतो कारण तिथे थंडी जास्त असते आणि माझ्या शरीररचनेत तशा वातावरणाशी जुळवून घेण्याची क्षमता आहे.

3. खोटे कोण बोलतो?
(खोटी विधाने ओळखा)

झुरळ: मला पाच पाय आहेत.  (झुरळाला सहा पाय असतात.)
कोंबडी: माझी बोटे त्वचेने जोडलेली आहेत.  (कोंबडीच्या बोटांमध्ये पडदे नसतात.)
निवडुंग: माझा मांसल हिरवा भाग हे पान आहे.  (तो भाग खोड आहे, पाने काट्यांमध्ये रूपांतरित झाले आहेत.)

4. खालील विधाने वाचून अनुकूलन संदर्भात परिच्छेद लेखन करा:
परिच्छेद:
वाळवंटात खूप उष्णता असते, त्यामुळे तिथल्या प्राण्यांची आणि वनस्पतींची शरीररचना विशेष प्रकारची असते. वाळवंटी प्रदेशातील प्राणी जसे की उंट, ते त्यांच्या शरीरात पाणी साठवून ठेवतात आणि कमी पाण्यात तग धरतात. गवताळ प्रदेश हिरवागार असतो कारण तिथे भरपूर प्रमाणात पाऊस पडतो आणि गवत मोठ्या प्रमाणात वाढते. कीटक मोठ्या प्रमाणात आढळतात कारण त्यांना विविध प्रकारच्या वनस्पती व हवामान अनुकूल असते. काही प्राणी स्वतःला शत्रूपासून वाचवण्यासाठी लपून बसतात आणि काहींचे कान लांब असतात जेणेकरून ते दूरवरचा आवाज ऐकू शकतात.

5. खालील प्रश्नांची उत्तरे तुमच्या शब्दांत लिहा.
अ. उंटाला ‘वाळवंटातील जहाज’ का म्हणतात?
उत्तर: उंटाच्या पायांची रचना अशी असते की तो वाळूत सहज चालू शकतो. त्याच्या शरीरात पाणी साठवण्याची क्षमता असते आणि तो अनेक दिवस अन्न व पाणी न घेताही जगू शकतो, त्यामुळे त्याला ‘वाळवंटातील जहाज’ असे म्हणतात.

आ. निवडुंग, बाभूळ व इतर वाळवंटी वनस्पती कमी पाण्याच्या प्रदेशांत सहज का जगू शकतात?
उत्तर: या वनस्पतींची पाने काट्यांमध्ये रूपांतरित झालेली असतात, त्यामुळे त्यांचा पाण्याचा अपव्यय होत नाही. त्यांचे खोड मांसल असते, जे पाणी साठवते आणि त्यांच्यावर मेणासारखा थर असल्यामुळे पाण्याचे बाष्पीभवन कमी होते.

इ. सजीवांमधील अनुकूलन आणि त्यांच्या सभोवतालची परिस्थिती यांच्यात काय संबंध आहे?
उत्तर: सजीव त्यांच्या सभोवतालच्या वातावरणाशी जुळवून घेतात. गरम ठिकाणी राहणारे प्राणी आणि वनस्पती उष्णतेशी जुळवून घेतात, तर थंड भागात राहणारे प्राणी व वनस्पती त्यांच्या वातावरणानुसार बदल घडवून आणतात.

ई. सजीवांचे वर्गीकरण कसे केले जाते?
उत्तर: सजीवांचे वर्गीकरण त्यांच्या शरीररचनेनुसार, गुणधर्मांनुसार आणि राहण्याच्या ठिकाणानुसार केले जाते. प्राणी व वनस्पती यांना वेगवेगळ्या गटांमध्ये विभागून त्यांचे अध्ययन सोपे केले जाते.